Apel poległych powstańców w Oleśnie. Wojewódzkie obchody 100-lecia wybuchu I powstania śląskiego

- Składamy hołd bohaterom niepodległościowych zrywów, walczących o wolność ziemi śląskiej i niepodległości Rzeczypospolitej - mówi w apelu poległych major Paweł Gajek.

Miejsce obchodów 100-lecia wybuchu powstania wybrano nieprzypadkowo.

Pierwsze powstanie śląskie wybuchło wprawdzie w sierpniu 1919 roku, ale dwa miesiące wcześniej, w nocy z 6 na 7 czerwca, doszło do zrywu niepodległościowego nazywanego przez historyków „powstaniem oleskim”.

To powstanie przygotowane zostało przez założycieli na terenie powiatu oleskiego Polskiej Organizacji Wojskowej: komendanta Jana Przybyłka, Franciszka Kawulę i Pawła Łakomego - wyjaśnia Ewa Cichoń, dyrektorka Oleskiego Muzeum Regionalnego. - Głównym przywódcą powstania oleskiego był Walenty Sojka, robotnik z Łowoszowa, a jego organizatorami ks. Paweł Kuczka, Laskowski – właściciel ziemski z Olesna, robotnik Augustyn Koj z Zębowic i murarz Franciszek Grobelny z Olesna. Opracowali oni samodzielny plan opanowania całego powiatu oleskiego i przyłączenia go do Polski przy pomocy wojsk polskich stacjonujących za Prosną i Liswartą.

Powstanie oleskie, jak również I powstanie śląskie zakończyły się klęską, ale utorowały drogę do dwóch kolejnych powstań, które doprowadziły do wywalczenia przez Polaków dużych połaci Śląska.

Samo Olesno, jak i Opole pozostało jednak w granicach Niemiec aż do 1945 roku.

Uczestnicy uroczystości złożyli kwiaty na grobie powstańców śląskich z Olesna. Pochowanych jest tutaj 12 osób: Bukowski, Franciszek Dragon, Piotr Maron, Józef Stebiński, Michał Wyrwich, Józef Mazur oraz sześciu niezidentyfikowanych powstańców.

W osobnej mogile spoczywa Feliks Stróżyk, dowódca kompanii powstańców śląskich.

Jaki był przebieg powstania oleskiego?

Wyjaśnia Ewa Cichoń:
Lokalne powstanie oleskie wybuchło przed trzema zrywami zbrojnymi na Górnym Śląsku. Informacje o jego przebiegu zachowały się w Wojewódzkim Archiwum Państwowym we Wrocławiu, w teczce „Rosenberger Aufstand”).

W Zielone Świątki z soboty na niedzielę 7/8 czerwca 1919 r. rozegrało się to powstanie, przygotowane przez założycieli na terenie powiatu oleskiego Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska – komendanta Jana Przybyłka, Franciszka Kawulę i Pawła Łakomego.

Głównym przywódcą powstania oleskiego był Walenty Sojka, robotnik drzewny z Łowoszowa, a jego organizatorami ks. Paweł Kuczka, Laskowski – właściciel ziemski z Olesna, robotnik Augustyn Koj z Zębowic i murarz Franciszek Grobelny z Olesna.

Opracowali oni samodzielny plan opanowania całego powiatu oleskiego i przyłączenia go do Polski przy pomocy wojsk polskich stacjonujących za Prosną i Liswartą. Aby przeprowadzić pomyślnie zaplanowaną akcję, konieczne było zdobycie broni, zamierzano bowiem zaatakować niemiecką baterię artylerii kwaterującą w Wojciechowie.

Z oświadczenia jednego z aresztowanych powstańców wynika, że w lesie było zgrupowanych ok. 200-300 ludzi z Olesna i okolicznych wsi oczekujących na broń, rzekomo zmagazynowaną w leśniczówce w Łowoszowie.

W celu jej zdobycia, zaatakowali leśniczówkę uzbrojeni w karabiny, pistolety i granaty ręczne powstańcy kierowani przez Karola i Franciszka Maroniów z Łowoszowa. Wdarli się do domu Beckera – leśniczego rewirowego w służbie hrabiego Bethusy Huc w Łowoszowie. Zażądali od żony leśniczego oddania broni, której tam nie było. Zabrano więc tylko dwie myśliwskie fuzje.

Wobec braku broni powstanie nie miało szans powodzenia, zdołano jedynie przerwać łączność telefoniczną między Olesnem a innymi miejscowościami oraz zaminować most pod Sowczycami.

Landrat oleski von Deines powiadomił o wypadkach prezydenta rejencji opolskiej, który zaalarmował Komendę 6. Korpusu Armii we Wrocławiu.

Po ściągnięciu na teren Olesna posiłków wojskowych, przeprowadzono aresztowania ponad 60 osób, zorganizowano obławy i rewizje, podczas których zginął znany organizator życia polskiego w powiecie oleskim Izydor Murek.