Badacz z Tułowic zrobił karierę w Japonii

Archiwum prywatne
Taki zamek w Tułowicach zapamiętał z pewnością Johann Oskar Kellner,             wyjeżdżając w świat. Największą karierę zrobił poza Śląskiem.
Taki zamek w Tułowicach zapamiętał z pewnością Johann Oskar Kellner, wyjeżdżając w świat. Największą karierę zrobił poza Śląskiem. Archiwum prywatne
Johann Oskar Kellner, agrochemik i fizjolog urodził się w Tułowicach, pracował w Prószkowie. Sławę i żonę zyskał na Uniwersytecie Cesarskim Tokio.

Pochodził ze skromnego domu. Urodził się 13 maja 1851 r. w Tułowicach w powiecie niemodlińskim. Jego ojciec, Johann, był krawcem, pochodzącym z rodziny rolniczej. Matka miała na imię Theresia.

Oskar uczęszczał do Realgym-nasium (Gimnazjum Realnego) w Nysie, jednakże wojna francusko-pruska przerwała naukę. Został powołany do wojska i w latach 1870/71 brał udział w działaniach wojennych.

Maturę zdał dopiero po zakończeniu batalii. W latach 1872/1873 podjął studia przyrodnicze na Uniwersytecie Wrocławskim. Wiosną 1873 r. przeniósł się na uniwersytet w Lipsku, gdzie rozpoczęła się jego błyskotliwa kariera.

Jeszcze jako student, w 1874 r. opublikował swoją pierwszą pracę naukową na temat procesów chemicznych zachodzących w czasie kiełkowania grochu. W następnym roku na tymże uniwersytecie uzyskał stopień doktora na podstawie dysertacji “Über einige chemischen Vorgänge bei der Keimung von Pisum sativum" właśnie o kiełkowaniu grochu.

Po uzyskaniu doktoratu Kellner wrócił w rodzinne strony, gdyż otrzymał propozycję zatrudnienia w słynnej wówczas, świetnie rozwijającej się Akademii Rolniczej w Prószkowie.
Szkoła, wyposażona w najnowocześniejsze wówczas sprzęty i aparaturę gwarantowała mu wszelkie możliwości dalszego rozwoju naukowego.

Założona w 1847 r. była jedyną akademią rolniczą w państwie pruskim niezwiązaną z żadnym uniwersytetem. Była najliczniej uczęszczaną szkoła wyższą w całym państwie. Jeden z jej profesorów powiedział nawet, że prószkowska akademia ma tylu studentów, ile niejeden uniwersytet na wszystkich wydziałach razem.

Świadczy też o tym liczba absolwentów: w ciągu dwudziestu pierwszych lat działalności akademię ukończyło 1251 studentów. Byli wśród nich młodzi z wszystkich prowincji pruskich, a także sporo Polaków.

Pochodzili ze wszystkich warstw społecznych, a o dyplom wykwalifikowanego rolnika starali się nawet synowie znakomitych rodów arystokratycznych. Jednym z jej absolwentów był również Max Waldau (czyli Richard Georg Spiller von Hauerschild), znakomity poeta, który w Szczytach koło Raciborza tworzył interesujące utwory, m. in. o Śląsku.

O poziomie kształcenia decydowała znakomita kadra - wielu wykładowców prószkowskiej akademii objęło później stanowiska profesorów na uniwersytetach.

Oskar Johann Kellner został zatrudniony jako asystent w Instytucie Fizjologii Zwierząt działającym przy wspomnianej akademii. To tutaj, w czasie stosunkowo krótkiego czasu, powstały jego prace naukowe, które przyniosły mu światową sławę znakomitego agrochemika.

W Prószkowie pracował do 1876 r., kiedy to uzyskał zatrudnienie jako asystent prof. Emila von Wolffa w Hohenheim koło Stuttgartu (wcześniej, od 1851 r., profesor był kierownikiem pierwszej w Niemczech rolniczej stacji doświadczalnej w Möckern). Tam Kellner opublikował 24 prace na temat procesów chemicznych związanych z uprawą roślin i hodowlą zwierząt.

W latach 1879-1880 wykazał, w oparciu o własne doświadczenia przeprowadzone w żywieniu koni, że dla pracy mięśni niekonieczny jest pokarm zawierający związki azotowe, a białko wykorzystywane jest jedynie przy niedostatku węglowodanów.

Tym samym obalił funkcjonująca wówczas hipotezę, że jedynie białko jest źródłem energii dla mięśni. W ten sposób Kellner wykazał, że najlepszym miernikiem jakości pożywienia jest jego wartość energetyczna. Doszedł do tego wniosku trzy lata wcześniej, zanim Max Rubner sformułował swoje prawo o izodynamicznym działaniu pokarmu.

Sława uczonego rodem z Tułowic rosła. Przyczyniały się do tego też jego liczne publiczne wystąpienia, wygłaszane z werwą i temperamentem. Wyniki jego badań były publikowane w licznych pismach fachowych krajowych i zagranicznych. W roku 1880 otrzymał propozycję objęcia stanowiska profesora agrochemii na Uniwersytecie Cesarskim w Tokio.

Do Japonii wyruszył w roku 1881. Prowadził na uniwersytecie wykłady, seminaria, ćwiczenia laboratoryjne.

Nieustannie prowadził badania naukowe. Interesowały go głównie problemy nawożenia gleby, zwłaszcza uprawy ryżu oraz procesy towarzyszące tworzeniu się tkanki tłuszczowej u zwierząt. Wielkie znaczenie dla gospodarki Japonii miały wyniki badań Oskara Kellnera dotyczące hodowli i żywienia jedwabników.

Cieszył się wielkim szacunkiem Japończyków. Wiele sympatii przysporzyło mu też poślubienie Japonki (w 1887 r.) o imieniu Tomeno (1869-1957); miał z nią syna i córkę.

W 1892 r. Kellner wrócił do Niemiec; w następnym roku objął stanowisko dyrektora stacji doświadczalnej w Möckern. Dobrze wyposażone laboratorium umożliwiało uczonemu intensywne badania nad zagadnieniem, które go nurtowało od pierwszych lat studiów - określeniem wartości pokarmowej paszy. Zgłębiwszy badania w tym zakresie dokonane przez swojego poprzednika, Gustava Kühna, w 1897 r. zbudował aparat respiracyjny dla krów.

Wraz z zespołem dokonał wielu ważnych ustaleń w dziedzinie agrochemii, aktualnych do dziś. Badał substancje pokarmowe - skrobię, celulozę, cukier, białka i tłuszcze. Porównanie wartości substancji pokarmowych i paszy pod względem wartości odżywczej dla organizmu zwierzęcego było podstawą zdefiniowania pojęcia energii netto.

Wyniki badań Kellner publikował w pismach fachowych, głównie w “Landwirtschaftliche Versuchstationen". Jego głównym, wiekopomnym dziełem jest licząca 640 stron praca pt. “Die Ernährung der landwirtschaftlichen Nutztier" (Żywienie zwierząt gospodarskich), wydana w roku 1905.

Praca cieszyła się ogromnym powodzeniem, do 1912 r. ukazało się sześć wydań, a w następnych latach, do 1924 wyszły kolejne cztery. Wydał też skróconą wersję tej pracy “Grundzüge der Fütterungslehre" (Podstawy nauki o żywieniu) która także okazała się bestsellerem. Książka Kellnera jest pozycją podstawową w tej dziedzinie, dlatego też, wzbogacana o wyniki nowych badań, jest stale wznawiana. Do 1984 r. ukazało się kolejnych szesnaście wydań.

Oskar Johann Kellner w swoim środowisku był znany jako człowiek niezwykle pracowity i wytrwały. Cenił rzetelną pracę. Często powtarzał: “Wszystko jest możliwe, trzeba tylko chcieć". Jeszcze długo po śmierci Kellnera w stacji doświadczalnej w Möckern powtarzano to zdanie i postępowano według zasad mistrza.

On sam był wprost zasypywany zaszczytami i dowodami uznania. Przez wiele lat był prezesem Verband der Landwirtschaftlichen Versuchsstationen (Związek Rolniczych Stacji Doświadczalnych). Otrzymał tytuł Geheimer Sächsicher Hofrat (Tajny Radca Saski). Uniwersytet Wrocławski nadał mu tytuł doktora honoris causa w zakresie medycyny. Otrzymał Liebig-Medaille in Gold (Zloty Medal Liebiga). Był członkiem honorowym wielu towarzystw naukowych w kraju i za granicą.

Zmarł 22 września 1911 r. w Karlsruhe, w wieku zaledwie 60 lat.
W 1953 r. w Stacji Doświadczalnej w Möckern utworzono Oskar-Kellner-Institut für Tierernährung (Instytut Żywienia Zwierząt) im. Oskara Kellnera. Rok później instytut o takiej samej nazwie powołano do życia w Rostocku (wówczas NRD).

(Por. Kellner Oskar Johann, “Ślązacy od czasów najdawniejszych do współczesności", tom IV, Opole-Łubowice 2013, s. 136-139).

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na nto.pl Nowa Trybuna Opolska