Być emerytem w Europie

Lina Szejner
Wszystkie kraje "starej Unii" mają ten sam problem: przybywa emerytów, ubywa pracujących. Dlatego podwyższają wiek emerytalny i mobilizują przez system premii do odkładania pieniędzy na godną starość.

Wielka Brytania

Brytyjczycy zreformowali system emerytalny w 2010 roku. Zrównano wtedy wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn, który wynosi obecnie 65 lat. Reforma ta była podyktowana wydłużeniem się średniej długości życia Brytyjczyków oraz chęcią poprawy obecnej sytuacji gospodarczej.

W przyszłości bardzo możliwe jest podniesienie tego progu nawet do 68 lat. Jednak bardzo ciekawe jest to, że - zgodnie z brytyjskim prawem - granica ta nie jest ściśle przestrzegana. Od tego roku pracownicy, którzy ukończyli już 65. rok życia, nie zostają automatycznie odesłani na emeryturę. Będą mogli nadal wykonywać swój zawód, jeżeli tylko wyrażą taką chęć. Wyjątek stanowi tutaj praca kontrolera ruchu lotniczego oraz policjanta, gdyż te zawody będą mogły wykonywać tylko osoby poniżej wieku emerytalnego.

Kolejną zmianą, którą wprowadzono, jest okres opłacania składek emerytalnych, który został skrócony do 30 lat (wcześniej odpowiednio 44 lat dla mężczyzn i 39 lat dla kobiet). Warunkiem przyznania emerytury nie jest wcale praca, lecz opłacanie składek oraz posiadanie numeru ubezpieczenia społecznego NINO (National Insurance Number).

Wysokość późniejszej emerytury zależna jest od wysokości tych składek.
System emerytalny Wielkiej Brytanii można podzielić na dwa filary. Jeden z nich to emerytura państwowa (State Pension), przyznawana osobom, które osiągnęły wiek emerytalny oraz rozpoczęły starania o emeryturę i płaciły składki emerytalne przez określony czas.

Tę emeryturę można podzielić na dwie składowe. Pierwsza z nich, zwana podstawową (basic State Pension), wynosi w roku 2010 97,65 funta tygodniowo; druga, dodatkowa (additional State Pension), jest przyznawana niektórym osobom np. za opiekę nad dziećmi lub innymi osobami. Istnieje jeszcze specjalny dodatek (Over 80 Pension) dla osób, które spełniają warunki emerytury oraz ukończyły 80. rok życia, który obecnie wynosi 58,50 funta tygodniowo.

Drugim filarem jest tak zwana emerytura prywatna (Private Pension), której wysokość zależy od wysokości składek odprowadzanych podczas całego okresu przepracowanego. I tę podzielono także na dwie części składowe: osobista (Personal Pension) i firmowa (Company Pension).

O emeryturę osobistą Brytyjczycy muszą zadbać sami, a można to zrobić, odprowadzając składki do towarzystwa ubezpieczeniowego, kasy mieszkaniowej lub banku, który gospodaruje ich pieniędzmi i wypłaca je po przejściu na emeryturę. Jest to bardzo dobre rozwiązanie dla osób, które zmieniają pracę lub nie pracują, ale odprowadzają składki. Ponadto omawiane rozwiązanie jest wspierane przez państwo, które ustanowiło specjalną ulgę podatkową. Za każde wpłacone na ten cel 78 funtów dodaje kolejne 22. Trzeba przyznać, że jest to bardzo korzystne dla pracowników rozwiązanie i preferuje osoby, które inwestują w swoją przyszłość.

Jeżeli chodzi o emeryturę firmową, to działa ona na podstawie umowy, jaką pracodawca zawiera ze swoimi pracownikami. Zakładowy fundusz emerytalny jest zależny od firmy, jednak zazwyczaj pomaga on pracownikom uiszczać składki, bardzo często też firma dokłada coś do tych składek, sprawiając, że ich wysokość wzrasta. Również to rozwiązanie jest premiowane przez państwo: ustanowiło ulgę podatkową w wysokości 22% dla osób, które wpłacają środki do zakładowego funduszu emerytalnego.

Brytyjski system emerytalny premiuje przede wszystkim osoby, które same dbają o swoją przyszłość i chcą zapewnić sobie godziwe życie na emeryturze. Świadczenie przyznawane przez państwo zapewnia tylko podstawowe środki na utrzymanie i nie pozwala na zbytnie luksusy na starość.

Niemcy

Niemiecki system emerytalny składa się z 3 filarów: państwowego ubezpieczenia emerytalnego (gesetzliche Altersvorsorge), pracowniczych programów emerytalnych (bAV - betriebliche Altersvorsorge) i prywatnych form oszczędzania na emeryturę (private Vorsorge).

Ubezpieczenie państwowe oparte jest na niepisanej umowie między generacjami. Obecni emeryci otrzymują świadczenie ze składek osób pracujących. Niestety, zwiększanie się średniej długości życia powoduje coraz większe obciążenie systemu. Coraz mniej osób w wieku produkcyjnym musi utrzymywać coraz więcej emerytów. Skutkiem tego jest stałe obniżanie się poziomu emerytur.

Od 1990 r. średni poziom emerytury brutto w Niemczech zmniejszył się z 50,2% do 43,7% dochodów brutto osiąganych przed przejściem na emeryturę. Przy obecnym rozwoju demograficznym, do 2030 r. średni poziom emerytury brutto spadnie szacunkowo o kolejne 20%. Wiek emerytalny w Niemczech wynosi obecnie 65 lat, zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn (dla porównania w Polsce jest to odpowiednio 60 i 65 lat). Począwszy od 2012 r., będzie stopniowo podwyższany, aż do roku 2029, kiedy pierwsze osoby przejdą na emeryturę mając 67 lat.

Do 2001 r. pracownicze programy emerytalne były przez pracodawców (głównie większe firmy) oferowane dobrowolnie. Począwszy od 2002 r. prawo do nich ma każdy zatrudniony, objęty obowiązkiem ubezpieczenia społecznego.

Składki przeznaczone przez pracownika na wybraną prywatną formę oszczędzania (np. ubezpieczenie emerytalne, fundusze inwestycyjne itp.) są w rozliczeniu zarobku odejmowane od dochodu brutto i dzięki temu zwolnione z podatku dochodowego oraz składek na państwowe ubezpieczenie społeczne. W ten sposób pracownik może oszczędzać do maksymalnie 4% od tzw. Beitragsbemessungsgrenze (w 2010 r. - 66 000 €), czyli 2640 € rocznie.

Zaoszczędzone na podatkach i składkach ubezpieczenia społecznego pieniądze mogą zostać przeznaczone na dodatkowe prywatne formy oszczędzania na emeryturę. Ponieważ na zwolnieniu części dochodu pracownika ze składek na ubezpieczenie społeczne zaoszczędza również pracodawca, najczęściej dokłada do składki pracownika dodatkową kwotę. W dużych firmach pracownicze programy emerytalne są często całkowicie finansowane przez pracodawcę.

Trzeci filar systemu emerytalnego stanowią prywatne, dobrowolne formy oszczędzania na emeryturę. Podobnie jak w przypadku pracowniczych programów emerytalnych, wpłacony kapitał wraz z wypracowanymi przez lata odsetkami jest z reguły wyłącznie do dyspozycji oszczędzającego. Do form prywatnego oszczędzania na emeryturę należą np.: ubezpieczenia emerytalne, fundusze inwestycyjne, nieruchomości itp. Prywatne formy oszczędzania mogą być dotowane przez państwo poprzez tzw.

Riester- albo Rürup-Rente. Riester-Rente przeznaczona jest dla osób objętych obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym, głównie osób zatrudnionych. Na dotacje państwowe składają się tzw. Grundzulage (154 €/rok dla osób samotnych; 308 €/rok dla małżeństw) oraz tzw. Kinderzulage (185 €/rok za każde dziecko; 300 €/rok za dzieci urodzone po 2008 r.). Z kolei Rürup-Rente skierowana jest do osób prowadzących działalność gospodarczą. Składki płacone na tę formę oszczędzania można odliczyć od podatku. Wysokość odliczeń z roku na rok sukcesywnie będzie się zwiększać. W roku 2030 będzie można odliczyć 100% składek ubezpieczeniowych.

Kryzys systemu państwowego ubezpieczenia społecznego pokazuje, że w przyszłości emerytura państwowa nie wystarczy do zachowania dotychczasowego standardu życia na emeryturze. Do tego niezbędne są dodatkowe prywatne formy oszczędzania. Jest to szczególnie ważne dla osób prowadzących działalność gospodarczą, które, w przeciwieństwie do systemu polskiego, generalnie nie mają obowiązku płacenia składek na państwowe ubezpieczenie społeczne. O odpowiedni dochód w wieku emerytalnym muszą zadbać we własnym zakresie.

Francja

W związku z pogarszającym się stanem finansów publicznych i starzeniem się społeczeństwa, w 2010 r. Francja została zmuszona do przeprowadzenia reformy systemu emerytalnego. Najważniejszym elementem nowego porządku jest przesunięcie w górę wieku przejścia na emeryturę.

Będzie on jednak wprowadzany stopniowo. Jako pierwsze odczują jego skutki osoby urodzone w drugiej połowie 1950 r., które w roku bieżącym osiągną wiek emerytalny. Zamiast 60 lat muszą one pracować jeszcze 4 miesiące więcej. Następnie każdy kolejny rocznik będzie przechodził na emeryturę 4 miesiące później aż do osiągnięcia pułapu 62 lat w roku 2016.

Szczególne przywileje dotyczyć będą pracowników, którzy są w stanie udowodnić uszczerbek na zdrowiu przekraczający 10 proc. związany z wykonywaniem pracy zawodowej. W przypadku takich osób wiek emerytalny zostanie utrzymany na poziomie 60 lat.

Korzystniejsze uprawnienia otrzymają też osoby, które rozpoczęły pracę zawodową bardzo wcześnie - w wieku 14-15 lat. Mogą one teraz przechodzić na emeryturę po ukończeniu 58 lat, a ci, którzy zaczynali w wieku 16-17 lat, nadal będą mogli odchodzić w wieku 60 lat.

Chronione będą interesy najsłabszych członków społeczeństwa. Możliwe będzie dziedziczenie emerytury po zmarłym małżonku, a także przechodzenie na emeryturę na specjalnych zasadach w przypadku rodziców dzieci niepełnosprawnych.

Publiczny system emerytalny we Francji to rozwiązanie obowiązkowe, obejmujące system powszechny (pracownicy sektora prywatnego), system specjalny (pracownicy sektora publicznego), system "niepracowników" i "nierolników" (rzemieślnicy, przedsiębiorcy, wolne zawody) oraz system rolniczy (uprawiający ziemię oraz zatrudnieni w rolnictwie). Francja umożliwia jednoczesne pobieranie świadczeń emerytalnych z kilku wymienionych źródeł.

System emerytalny stanowią składowe głównej i dodatkowej warstwy emerytalnej, którą wprowadzono w 2003 roku. Ma on charakter ubezpieczeniowy i głównie (ok. 70%) finansowany jest ze składek pracodawców i pracowników. Pełne świadczenia emerytalne otrzymują osoby o udokumentowanym stażu zawodowym (40 lat). Minimalny wiek przejścia na pełną emeryturę to (dotąd) 60 lat obojga płci. Wysokość emerytury jest uzależniona od długości okresów objęcia powszechnym ubezpieczeniem emerytalnym oraz od wysokości wynagrodzenia w tym czasie. Niemożliwe jest pobieranie świadczenia emerytalnego wraz z wynagrodzeniem za pracę.

Kwota emerytury może zostać podwyższona, jeżeli pracownik zdecydował się na wykupienie uzupełniającej polisy ubezpieczeniowej (ubezpieczenie wzajemne lub prywatne).

Na uwagę zasługuje również wbudowanie we francuski system emerytalny rozwiązań stanowiących instrument polityki rodzinnej. I tak, osoby, które wychowywały dużą liczbę dzieci, mogą liczyć m.in. na podniesienie emerytury z uwagi na liczbę potomstwa, wydłużenie okresu składkowego i ubezpieczenie społeczne dla tych, których pracą zawodową było wychowywanie dzieci. Z reguły wychowanie trojga dzieci oznacza podniesienie wysokości emerytury o 10 proc., kolejne dziecko to dodatkowy wzrost świadczenia o 5 proc.

Ogółem jednak przyrost nie może przekroczyć 30 proc. kwoty podstawowej.
Obecny system emerytalny wzbudza wśród Francuzów wiele kontrowersji. Jednym z ognisk zapalnych jest m.in. kwestia wcześniejszych emerytur dla pracowników kolei - kolejarze otrzymali je jeszcze w czasach, gdy ich zawód nierozerwalnie łączył się z zawodem palacza. Francuzi uważają, że potrzebna jest gruntowna reforma systemu emerytalnego.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na nto.pl Nowa Trybuna Opolska