Co mówi prawo pracy? Przeczytaj poradnik

Każda pracująca osoba podlega prawu pracy. To ono określa stosunki prawne, czyli wzajemne prawa i obowiązki. Podlegają mu zarówno pracownik, jak i pracodawca, bo to ich wiąże stosunek pracy.

W ramach stosunku pracy, pracownik zobowiązuje się do wykonywania określonej pracy dla pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Pracodawca z kolei zobowiązuje się do zatrudniania pracownika, płacąc mu wynagrodzenie.

Każde zatrudnienie na takich warunkach to zatrudnienie na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Nie jest dopuszczalne w tym przypadku zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną.

Ważne. Wykonujesz pracę w ramach umowy cywilnoprawnej, a z przepisu wynika, że powinna to być umowa o pracę? Masz prawo wystąpić do sądu pracy z pozwem o ustalenie istnienia stosunku pracy. Z takim pozwem może także wystąpić inspektor pracy.
Pracownikiem może zostać osoba, która ukończyła 18 lat. Jeśli zaś nie osiągnęła tego wieku, również może pracować, określają to odrębne warunki.
Pracownik to osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę, która pracuje w ramach umów cywilnoprawnych, takich jak np. umowa o dzieło lub umowa zlecenie nie jest pracownikiem, a zleceniobiorcą.
Uwaga! Okresy wykonywania takiej pracy (podobnie jak i prowadzenie własnej działalności gospodarczej) nie są zaliczane do uprawnień pracowniczych!
Inne formy zatrudnienia
1. Umowy cywilno-prawne
Umowy takie zawiera się, jeżeli warunki wykonywania obowiązków nie wyczerpują przesłanek określanych w definicji stosunku pracy. Tutaj stronami są zleceniobiorcy.
Do takich umów należą:

umowa o dzieło, tj. umowa rezultatu,
umowa - zlecenia, tj. umowa starannego działania,
umowy cywilno_prawne tzw. nienazwane: kontrakty menedżerskie.
2. Pozostałe możliwości:
pracownicy tymczasowi - pracownicy zawierają odpowiednią umowę z agencją pracy tymczasowej i na podstawie odrębnej umowy kierowani są do pracy u pracodawcy - użytkownika.
chałupnicy - w prawie pracy występują także inne kategorie osób wykonujących zatrudnienie, tj. pojęcie "osoby - wykonawcy", czyli tzw. "chałupnika", którego warunki zatrudnienia określają przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą (Dz.U. z 1976 r. nr 3 poz. 19). Drugą stroną umowy o pracę nakładczą jest podmiot zwany "nakładcą".
skazani - mogą pracować w zakładzie karnym lub w zamkniętym oddziale produkcyjnym należącym do niego, bądź też na podstawie umowy o pracę u pracodawców poza jego obszarami.
stażyści - absolwenci - stażysta kierowany jest do pracy na podstawie skierowania i odrębnej umowy pomiędzy urzędem pracy a pracodawcą. Nie jest stroną stosunku pracy.
inni stażyści - stażysta w ramach praktyki wykonuje pracę, ale nie został do niej skierowany przez urząd pracy. Celem takiej praktyki jest umożliwienie absolwentom zdobycia doświadczenia zawodowego oraz nabycie umiejętności praktycznych, niezbędnych do wykonywania pracy.
Pracodawca na praktykę może przyjąć jedynie osobę, która ukończyła co najmniej gimnazjum i w dniu rozpoczęcia praktyki nie ukończyła 30. roku życia. Z tej formy mogą skorzystać również osoby, które posiadają świadectwo ukończenia szkoły z zagranicy. Świadectwo musi być jednak uznane za równorzędne ze świadectwem ukończenia polskiego gimnazjum. Praktyki mogą być odpłatne lub nieodpłatne.
wolontariusze - nieodpłatne zatrudnianie tej grupy osób może odbywać się wyłącznie w podmiotach posiadających status organizacji pożytku publicznego, który jest potwierdzony wpisem do krajowego rejestru sądowego.