Czy Olesno naprawdę zostało założone w 1208 roku

Józef Lompa rozpoczyna swój "Krótki rys historyi miasta Olesna" tymi słowami:
"Ciemną i bajeczną jest zwykle historya o początku którego narodu. Również jest niemal ze wszystkimi miastami. Względem miasta Olesna zdaje się być jednak niewątpliwą, że był przez książęcia Henryka Brodatego założone. Książę ten wystawił tu bowiem około roku 1208 zamek leśny.

Miało tu w owych czasach tyle być zwierzyny, że ją książę mógł z okien zamku strzelać. Około zamku, jak się to w owych wiekach przy wszystkich grodach działo, stanęło kilka domów, które wkrótce na miasteczko pomnożyły".

Przez całe lata za początek Olesna uznawano datę 1226. Z tego roku bowiem zachowała się pierwsza wzmianka źródłowa w zachowanym do dzisiaj dokumencie erekcyjnym kościoła grodowego.

W 2008 roku burmistrz Sylwester Lewicki zorganizował jednak obchody 800-lecia Olesna, za początek dziejów miasta uznając właśnie opisaną przez Józefa Lompę budowę zamku myśliwskiego w 1208 roku.

Czy jednak książę wrocławski Henryk Brodaty mógł zbudować zamek w nie należącym do niego księstwie?

W 1208 roku Olesno należało do księstwa opolskiego, rządzonego przez Piastów opolskich, a konkretnie przez księcia Mieszka I Plątonogiego.

- Z drugiej strony obaj przecież byli Piastami. Na początku XIII wieku budowano wiele zamków. Jako fundator Henryk Brodaty mógł zbudować zamek na terenie podległym Piastom opolskim - mówi Urszula Zajączkowska, dyrektorka Muzeum Księstwa Opolskiego.

Mieszko Plątonogi był stryjem Henryka Brodatego. Wprawdzie księstwo opolskie Mieszko sprzątnął bratankowi sprzed nosa, w 1201 roku zajmując je siłą, ale później obaj współpracowali ze sobą.

Podobną hipotezę współpracy obu spokrewnionych książąt wysunęła Ewa Cichoń, dyrektorka Oleskiego Muzeum Regionalnego.

- Może Henryk Brodaty zauroczony okolicą zbudował zamek jako taką średniowieczną daczę, miejsce pokrzepienia po łowach, odpoczynku na pograniczu księstwa, zabawy dla książąt i ich dworzan - zastanawia się Ewa Cichoń.

- Przynależność terenów i okolic dzisiejszego Olesna do książąt opolskich nie wyklucza jednoznacznie faktu zbudowania w nim zamku myśliwskiego przez księcia wrocławskiego Henryka Brodatego - dodaje Ewa Cichoń. - Granice w wiekach średnich zwłaszcza w okresie rozdrobnienia dzielnicowego były często umowne, stąd powstanie zamku na rubieżach księstwa pozwoliło na kontrolowanie terenu i dało impuls nowemu osadnictwu.
Nie ma jednak dokumentów źródłowych, które poświadczałyby fundację zamku w Oleśnie przez Henryka Brodatego. Dokument erekcyjny z 1226 roku nie wspomina o zamku.

Głównym źródłem dla Józefa Lompy był rękopis ojca Augustyna Błazika, przeora oleskiego konwentu kanoników regularnych. Błazik pisał kronikę na początku XVIII wieku. Zmarł w 1708 roku, był jedną z ofiar epidemii dżumy, która wtedy zdziesiątkowała Olesno.

- Dla Lompy było to główne źródło wiedzy, poza "Przyczynkami do historii Śląska"_Zimmermanna z 1783 roku. Dodał też zebrane przez siebie opowieści i zgromadzone notatki- informuje Adelheid Glauer, która wraz z Klausem Kischnickiem wydała dwujęzyczne wydanie kroniki Lompy. - Starszymi dokumentami historii Olesna nie dysponował i nie były mu znane. Ówczesny oleski proboszcz ks. Mathias Ludynia oraz burmistrz Johann Kinel odmówili Józefowie Lompie udostępnienia dokumentów.

Ewa Cichoń podkreśla, że Henryk Brodaty słynął z zamiłowania do polowań, dlatego mógł zbudować zamek myśliwskich na leśnych terenach ziemi oleskiej.

- Przypuszczalnie drewniany, niewielki zamek myśliwski wrocławskiego usytuowany był na wschód od obecnego kościoła św. Michała, gdzieś pomiędzy dzisiejszym kościołem a początkiem ulicy Pieloka - mówi Ewa Cichoń. - Nie miał on charakteru obronnego. Teren wokół zamku i tworzącej się osady książę mógł polecić umocnić wałami i fosą.

Stare podania historyczne z powstaniem Olesna łączą nie tylko Henryka Brodatego, ale i jego małżonkę świętą Jadwigę Śląską.

Oleski proboszcz ks. Franciszek Kuschel (1786-1801) zanotował legendę, że świątobliwa księżna nie opodal zamku myśliwskiego wzniesionego przez Henryka Brodatego kazała zbudować drewnianą kapliczkę poświęcona świętemu Walentemu.