Dr Danuta Berlińska: Mniejszość się integruje

Zajmuje się pani od lat mniejszością . Coś panią zaskoczyło w najnowszych badaniach tego środowiska
- 500 respondentów spytano, czy prawdziwe jest zdanie: jak świat światem nie będzie Niemiec Polakowi bratem. I ku mojemu zaskoczeniu aż 35 procent stwierdziło, że jest prawdziwe, a kolejne 30 proc. nie miało zdania. Tylko 35 procent uznało je za nieprawdziwą. Okazało się, że bardzo wielu członków mniejszości, głównie starszych nie widzi możliwości zbliżenia z Polakami. Najwyraźniej trwały ślad zostawiły czasy PRL-u, kiedy przyznanie się do niemieckości, a nawet mówienie gwarą narażało na dyskryminację w pracy i w szkole, poniżanie, utratę majątku itp.

- Jak czują się Niemcy na Śląsku Opolskim dziś, po ponad 20 latach funkcjonowania wolnej Polski?
- Te wypowiedzi wypadły dla wolnej Polski na plus. Aż 70 procent respondentów napisało, że mogą oni bez obaw i swobodnie mówić po niemiecku w każdym miejscu oraz publicznie okazywać, że są Niemcami. Przy czym aż 80 procent środowiska mniejszości opowiada się za wielokulturowością.

- Jak członkowie mniejszości identyfikują samych siebie?
- Te odpowiedzi też wypadły ciekawie. 22 proc. pytanych o samoidentyfikację, uznało siebie za Niemców. Kolejne 14 proc. bardziej za Niemców niż za Ślązaków, 18 proc. oceniło, że są bardziej Ślązakami niż Niemcami, 23 proc. uznało siebie za Ślązaków, 4 proc. za bardziej Ślązaków niż Polaków, ok. 2 proc. powiedziało, że są Polakami, 1 proc. bardziej Ślązakami niż Polakami, a 12 proc. uważa się jednocześnie za Niemców, Polaków i Ślązaków.

- Stosunkowo wysoki procent deklarujących choćby częściową identyfikację z polskością to znak, że mniejszość się asymiluje?
- Raczej znak, że się integruje z polskim otoczeniem i czuje się w Polsce dobrze. Wielu członków mniejszości deklaruje, że są obywatelami polskimi, należą do społeczności śląskiej, choćby przez to, że mówią na co dzień gwarą, ale też są Niemcami, bo znają niemiecki, mają niemiecki paszport, tam pracują, a ich krewni mieszkają w Republice Federalnej Niemiec.
- Czy chcą do Niemiec wyjeżdżać?
- Młodzi chcą, ale żeby się tam uczyć lub pracować, na stałe nie. Ci, którzy są gotowi emigrować trwale wybierają niekoniecznie Niemcy, ale Holandię lub Francję. Starsi pisali, że już nie wyjadą, bo dla nich za późno na migrację.

Czego MN oczekuje od rządów Polski i Niemiec?
- Od niemieckiego, żeby się bardziej mniejszością interesował, wspierał naukę języka i rozwój zespołów artystycznych. Od polskiego, by wspierał mniejszość finansowo i zapewniał więcej swobody. Politycy powinni przestrzegać zapisów traktatów i przestać myśleć stereotypem: wszystko co złe, to niemieckie.

Dr. Danuta Berlińska: Die Minderheit integriert sich (niemiecki przekład)

Dr. Danuta Berlińska, Soziologin an der Universität in Oppeln

- Sie beschäftigen sich seit Jahren mit der Minderheit. Was hat Sie an den neuesten Forschungsergebnissen überrascht?
500 Befragten sollten antworten, ob der Satz: "So lange die Welt besteht, wird der Deutsche dem Polen kein Bruder sein“ tatsächlich stimmt. Zur meinen Überraschung haben 35 Prozent festgestellt, dass der Satz wahr ist und weitere 30 Prozent hatten dazu keine Meinung. Nur 35 Prozent hielten den Satz für unwahr. Es hatte sich herausgestellt, dass sehr viele, hauptsächlich ältere Mitglieder der deutschen Minderheit, keine Möglichkeit der Annäherung mit den Polen sehen. Eindeutig haben die Zeiten der Volksrepublik Polen, als die Bekennung zum Deutschtum und sogar Dialektgebrauch mit Diskriminierung am Arbeitsplatz und in der Schule sowie Erniedrigungen und Eigentumsverlust etc. drohten, eine tiefe Narbe hinterlassen.

Wie fühlen sich Deutsche im Oppelner Land heute, nach 20 Jahren im freien Polen?
Diese Aussagen waren positiv. Sogar 70 Prozent der Befragten haben geschrieben, dass sie ohne Bedenken und frei an jedem Ort Deutsch sprechen und in der Öffentlichkeit zeigen können, dass sie Deutsche sind. Dabei sprechen sich 80 Prozent für die Multikulturalität.

Wie identifizieren Mitglieder der deutschen Minderheit sich selber?
Die Antworten in diesem Bereich fielen auch interessant aus. 22 Prozent haben sich bei der Frage nach der eigenen Identität als Deutsche bezeichnet. Weitere 14 Prozent: mehr Deutsche als Schlesier, 18 Prozent meinte, dass sie mehr Schlesier als Deutsche sind, 23 Prozent definierten sich als Schlesier, 4 Prozent eher Schlesier als Polen, etwa 2 Prozent sagten, dass sie Polen seien, 1 Prozent mehr Schlesier als Polen und 12 Prozent halten sich für Deutsche, Polen und Schlesier zugleich.

Ein recht hoher Prozentanteil von Befragten, die sich auch nur zum Teil mit dem Polentum identifizieren, ist etwa ein Zeichen für eine Assimilierung der Minderheit?
Es ist eher ein Zeichen dafür, dass sie sich mit der polnischen Umgebung integrieren und sich in Polen gut fühlen. Viele Mitglieder der deutschen Minderheit sagen, dass sie polnische Staatsbürger sind, zur schlesischen Gesellschaft angehören, weil sie Dialekt sprechen, aber auch aufgrund der Deutschkenntnisse, des deutschen Passes Deutsche sind. Sie arbeiten in Deutschland, und ihre Familienangehörige wohnen in der Bundesrepublik.

Wollen die Mitglieder der deutschen Minderheit nach Deutschland auswandern?
Junge Menschen möchten nach Deutschland um dort zu lernen oder zu arbeiten, auswandern wollen sie nicht. Diejenigen, die bereit wären auf Dauer auszuwandern wählen nicht unbedingt Deutschland, sondern Holland und Frankreich. Ältere schrieben, dass es für sie für Migration zu spät sei.

Was erwartet die deutsche Minderheit von der Regierung in Polen und Deutschland?
Von der deutschen Seite wünschen sie sich mehr Interesse für ihre Anliegen und Unterstützung des Sprachunterrichts sowie der Kulturgruppen. Von der polnischen Regierung erwarten sie finanzielle Unterstützung und mehr Freiheit. Die Politiker sollten sich an die Abkommen halten und aufhören an das Stereotyp zu denken: alles was schlecht ist, ist deutsch.

Tłumaczenie: ELF