Kuchnia Pięciu Przemian

- Kuchnia chińska prowadzona według teorii Pięciu Przemian to część liczącej ponad trzy tysiące lat tradycyjnej medycyny chińskiej i jedno z jej narzędzi - mówi pani Małgorzata. - Nie można jej zgłębić w krótkim czasie. To nie jest zestaw przepisów do zastosowania, ale cała filozofia. Są na naszym rynku książki, które dokładnie opisują Teorię Pięciu Przemian i z którymi należałoby się najpierw zapoznać. Tymczasem w dużym uproszczeniu mogę powiedzieć, że każdy proces zachodzący w naturze, wszystko co nas otacza, pory dnia, pory roku, cykl życia człowieka, kolory, nasze narządy, klimat, temperament, a także proces przyrządzania można przyporządkować Pięciu Przemianom w kolejności cyklu odżywczego.

Cykl ten przedstawia się następująco:

Drzewo,
Ogień,
Ziemia,
Metal,
Woda
i znów Drzewo.

Drzewo ożywia Ogień, ciepło Ognia budzi Ziemię do życia, z Ziemi powstaje Metal, Metal ożywia Wodę, Woda zaś karmi i odżywia Drzewo. Do kolejnych elementów tego cyklu przyporządkowane są nasze najważniejsze narządy. Wzmocnimy któryś z nich poprzez przygotowywanie potraw w jego Przemianie.
- Żołądek, śledziona czy trzustka należą do przemiany Ziemi - podaje przykład pani Małgorzata. - Pięciu elementom odpowiadają określone smaki.
I tak Drzewo to smak kwaśny, Ogień - gorzki, Metal - ostry, Woda - słony. Dla przykładu ziemniaki to element Ziemi i smak słodki, cebula czy pieprz to Metal i smak ostry, zimna woda - to Woda i smak słony, ser, kurczak - to element Drzewa i smak kwaśny, wrzątek czy liść laurowy - to Ogień i smak gorzki.

Dobrze jest, przystępując do gotowania według Pięciu Przemian, mieć tabelę, z produktami przyporządkowanymi poszczególnym elementom - smakom. Zasadnicze znaczenie ma tu kolejność dodawania poszczególnych składników, zgodnie z obiegiem pięciu elementów, czyli Drzewo, Ogień, Ziemia, Metal, Woda i znów Drzewo.

Zwykłą kanapkę można przygotować według Pięciu Przemian, z zachowaniem kolejności:

bułka pszenna (Ogień),
masło (Ziemia),
pomidor (Ziemia),
cebula (Metal),
sól (Woda),
zielony ogórek (Drzewo),
tymianek (Ogień),
majeranek (Ziemia).

- Nawet bigos w "Panu Tadeuszu" jest przygotowany według Pięciu Przemian - mówi Małgorzata Krzyżanowska. - Jest tak, że pewne potrawy w sposób odruchowy przygotowujemy z zachowaniem obiegu elementów, nie zdając sobie z tego sprawy. Czasem nasz organizm domaga się pewnych konkretnych produktów, bo potrzebuje wzmocnić osłabiony narząd. Czy nie jest tak, że nasza wątroba (Drzewo) po "dobrej" zabawie, zbyt dużej dawce alkoholu, potrzebuje kwaśnego żurku, który należy do elementu Drzewa? A dlaczego, ucząc się, lubimy wzmacniać się kawą? Nauka i kawa należą do tej samej przemiany Ognia.

To, w jaki sposób się odżywiamy, może zapobiegać wielu dolegliwościom i chorobom. A gotowanie według Pięciu Przemian jest według tych, którzy ją stosują, najbliżej natury, przywraca zaburzoną równowagę organizmu. To, co jemy, dostosowane jest bowiem do klimatu, w jakim żyjemy, trybu życia, stanu naszych najważniejszych narządów.

Przykłady

Drzewo (kwaśny): zielone części warzyw, kiełki, sałata, kiszone ogórki, kiszona kapusta, pomidory, brzoskwinie, kwaśne owoce: winogrona, jabłka, gruszki, grejpfruty, truskawki, poziomki, ocet winny, bazylia, melisa, kaczka, kurczak, kura, kwaśne mleko, biały ser, soki kwaśne, białe wino.

Ogień (gorzki): kasza gryczana, śliwki ciemne, czerwone winogrona, kakao, kawa, tymianek, majeranek, kurkuma, baranina, tymianek, rozmaryn, piwo, wrząca woda.

Ziemia (słodki): kukurydza, dynia, marchew, korzeń pietruszki, ziemniaki, słodka papryka, szpinak, buraki, grzyby, czereśnie, maliny, banany, kminek, cynamon, miód, oliwa z oliwek, wołowina, cielęcina, ryby słodkowodne, mleko krowie, masło, jaja, słodka śmietana, rumianek, lipa.

Metal (ostry): ryż, owies, czosnek, por, cebula, kalafior, kapusta biała, włoska, pekińska, kalafior, kalarepa, ziele angielskie, pieprz, curry, oregano, zając, dzik, indyk, wódka, koniak, whisky.

Woda (słony): fasola, soja, orzeszki, ziemne, sól, wegeta, proszek do pieczenia, wieprzowina, ryby morskie, sery pleśniowe, zimna woda.

Przepis

Zupa pomidorowa wg pięciu przemian (z oznaczeniem smaków)

Do wrzącej wody 2 - 3 l (gorzki), dodać: szczyptę tymianku i kurkumy (gorzki), pół łyżeczki kminku (słodki), kości wołowe lub cielęce według uznania lub łyżeczkę masła (słodki). Gotować 1,5 godziny, potem dodać: 3 średnie pokrojone marchewki (słodki), dużą pokrojoną pietruszkę (słodki), 3 duże drobno pokrojone cebule (ostry), 3 rozgniecione ząbki czosnku (ostry), pół łyżeczki imbiru (ostry), na czubku noża pieprzu cayenne (ostry), łyżeczkę wegety (słony) sól do smaku (słony).

Gotować do miękkości ok. godziny, wyjąć kości, dodać: pół litra soku pomidorowego (przygotowanego własnoręcznie) (kwaśny); szczyptę bazylii (kwaśny), wrzątek, gdy trzeba uzupełnić ilość zupy (gorzki), szczyptę majeranku (gorzki), lane kluski (słodki).

Gdy zupę gotujemy bez kości, to dodajemy łyżeczkę masła (słodki), pieprz (ostry), sól (słony) do smaku. Latem można dodać zielonej pietruszki. W całym przepisie podstawa to kolejność.
(Przepis oraz przykłady produktów pochodzą z książki Anny Ciesielskiej "Filozofia zdrowia").