Różaniec to równocześnie sznur modlitewny pomagający liczyć powtarzane "zdrowaśki" i nazwa modlitwy od wieków odmawianej w Kościele. Modlitwa ta jest równocześnie łatwa i trudna. Łatwa, bo polega na powtarzaniu dobrze znanych tekstów: "Ojcze nasz" i "Zdrowaś Maryjo", a odmawiać można ją łatwo nie tylko w kościele, ale i na spacerze czy w autobusie. Jest trudna, bo odmawianiu "zdrowasiek" powinno towarzyszyć wspominanie i przeżywanie faktów z życia Pana Jezusa i Matki Bożej.
Ludzie modlący się na różańcu odmawiają najczęściej w ciągu dnia 5 tajemnic, czyli jedną część różańca. Jest to jedna czwarta całej modlitwy różańcowej, która - zreformowana przez Jana Pawła II - składa się z czterech części i 20 tajemnic: radosnych, bolesnych, chwalebnych i tajemnic światła.
Różaniec pojawił się w chrześcijaństwie już około XI wieku, ale wyglądał wtedy zupełnie inaczej niż dziś. Początkowo wiązał się z psalmami. Psalmów w Biblii jest 150. Mnichów, którzy nie umieli czytać i nie byli w stanie modlić się, odmawiając psalmy Dawidowe, zobowiązywano, by w to miejsce odmawiali 150 razy "Ojcze nasz". W średniowieczu w klasztorach cysterskich należało za zmarłego współbrata odmówić 150 razy psalm "Zmiłuj się nade mną Boże" lub 150 razy "Ojcze nasz". Zanim pojawił się "licznik" w postaci sznura modlitewnego otwartego lub zamkniętego, jak współczesne różańce, mnisi liczyli modlitwy na palcach lub z pomocą kamyków.
W XIII wieku rozpowszechniła się modlitwa "Zdrowaś Maryjo (jeszcze bez odmawianej współcześnie drugiej części) i nią zaczęto zastępować psalmy. Oprócz "psałterza" składającego się z "Ojcze nasz" i "Zdrowaś" pojawiły się w XIII wieku dwa dalsze "prototypy" różańca. Jeden składał się ze 150 formuł pochwalnych o Chrystusie, drugi ze 150 podobnych wezwań - tajemnic o Matce Bożej.
W wiekach XIV i XV te cztery psałterze zaczęto scalać w jeden. Stopniowo też nazwę psałterz zaczęto powoli zastępować różańcem. Podzielono go na trzy części po 50 "Zdrowaś" i 5 "Ojcze nasz". W XVI wieku do różańca dodano drugą część modlitwy "Zdrowaś Maryjo", "Wierzę w Boga" i trzy dodatkowe "zdrowaśki" jako modlitwę o wiarę, nadzieję i miłość. Każdą z pięciu dziesiątek kończyła modlitwa "Chwała Ojcu". Pod koniec wieku XV zredukowano liczbę 150 tajemnic różańcowych do 15, dzieląc je na część radosną, bolesną i chwalebną. Tak zatwierdzony przez papieża Benedykta XIII różaniec dotrwał do naszych czasów. Zreformował go dopiero, dodając czwartą część - tajemnice światła - Jan Paweł II.
Głównym propagatorem modlitwy różańcowej był w XV wieku Alanus de Rupe (Alain de la Roche), zakonnik dominikański, który zakładał pierwsze bractwa różańcowe. Do rozwoju takich bractw i rozpropagowania samej modlitwy przyczyniło się nadanie członkom tych bractw licznych odpustów i przywilejów. Jednym z nich było prawo do częstszego niż inni wierni przystępowania do komunii świętej.
W październiku 2002 roku papież Jan Paweł II ogłosił Rok Różańca Świętego, który potrwa do jesieni 2003. W roku różańcowym papież chciał na nowo rozpropagować tę modlitwę i pokazać jej szczególną wartość. W zamiarze papieża różaniec ma prowadzić wiernych do kontemplowania postaci Chrystusa. W tym celu Jan Paweł II dodał do różańca część światła składającą się z pięciu tajemnic przypominających działalności publiczną Pana Jezusa, by w ten sposób modlitwa różańcowa jeszcze pełniej streszczała Ewangelię.
Na różańcu modlą się nie tylko katolicy, ale i wyznawcy innych religii. Różaniec buddyjski ma 108 paciorków symbolizujących 108 braminów obecnych przy narodzeniu Buddy. Różaniec wyznawców islamu składa się z 99 perełek. Muzułmańska modlitwa różańcowa składa się z trzech części po 33 perełki w każdej. Przesuwając je, odmawia się po 33 razy krótkie modlitwy pochwalne: Wysławiam wspaniałość Boga, Chwała Bogu i Bóg jest wielki. Na tym samym różańcu pobożni muzułmanie recytują też "99 pięknych imion Boga Allaha opisanych w Koranie".
Jan Paweł II nie tylko zreformował różaniec, ale sam bardzo często się na nim modli. Przestrzega jednak przed traktowaniem różańca jako amuletu czy przedmiotu magicznego, co byłoby wypaczeniem jego znaczenia i funkcji. Wielkimi propagatorami różańca byli też przed wiekami inni papieże.
Św. Pius V wezwał chrześcijan do odmawiania różańca przed wielką bitwą z Turkami pod Lepanto w 1571 roku. Dzień tej zwycięskiej bitwy (7 października) ogłosił świętem Matki Bożej Różańcowej.
Inny różańcowy papież - Leon XIII - żyjący na przełomie wieków XIX i XX położył nacisk na związek powtarzania modlitwy Zdrowaś Maryjo z rozważaniem opisanych w Biblii tajemnic zbawienia związanych z Matką Bożą i Panem Jezusem. Od czasów Leona XIII w Kościele odprawia się w październiku nabożeństwa różańcowe.
Różaniec - mimo że jest modlitwą starą - wciąż jest obecny w Kościele. Liczne i aktywne bractwa różańcowe dowodzą, że nie jest - wbrew stereotypowi - modlitwą starych babć.
