Odzyskanie niepodległości przez Polskę w 1918 roku miało wielu ojców

Krzysztof Ogiolda
Krzysztof Ogiolda
Mariusz Patelski
Mariusz Patelski Paweł Stauffer
Dr Mariusz Patelski, pracownik Katedry Biografistyki Instytutu Historii UO.

Dla porządku przypomnijmy, co się stało 11 listopada 1918 roku.
Data Święta Niepodległości jest symboliczna i umowna. Przyjęło się, że tego dnia odzyskaliśmy niepodległość, bo wtedy Rada Regencyjna przekazała władzę w ręce komendanta Józefa Piłsudskiego, który został naczelnikiem państwa. Później - także naczelnym wodzem, gdy do jego dyspozycji oddał się szef sztabu Armii Polskiej, generał Tadeusz Rozwadowski. Ale trzeba pamiętać, że powrót Polski na mapę Europy budowano przez całe cztery lata I wojny światowej.

Piłsudski słusznie uchodzi za ojca polskiej niepodległości?
Ojców polskiej państwowości było więcej. Choć zwykle wymienia się Romana Dmowskiego i Józefa Piłsudskiego. Ale marszałek ostatni rok wojny spędził w więzieniu, więc na sytuację w kraju dużego wpływu nie miał.

Ale to on powołał do życia legiony z I Kompanią Kadrową.
Legiony miały istotny wpływ na powstanie państwa polskiego, ponieważ zawiązki armii były widocznym dowodem, że Polska powstaje. Tylko że państwo to nie tylko siła zbrojna, ale i struktury. O ile w Galicji Polacy mieli już przed wybuchem wojny w swoich rękach Sejm Galicyjski, szkolnictwo, dwa uniwersytety i kolejnictwo, to w zaborze rosyjskim polskich struktur nie było. A przecież trudno sobie wyobrazić Polskę bez Warszawy i Mazowsza.

Kto te zręby państwowości w zaborze rosyjskim budował?
Kiedy wybuchła I wojna światowa, Władysław Grabski - znany później z reformy monetarnej i z silnej złotówki - zainicjował powstanie Centralnego Komitetu Obywatelskiego i całej sieci takich komitetów. Pomagały one uchodźcom, ludziom, którzy w wojnie stracili domy, tworzyły tanie kuchnie i sierocińce. Nawet organizowały transport węgla do miast z głębi Rosji. W tych środowiskach powstały projekty przejęcia z rąk rosyjskich szkolnictwa i sądownictwa, stworzono straż obywatelską, zalążek przyszłej policji. Tu ciekawostka: do nazwy Komitet Obywatelski odwołała się opozycja w 1988 roku.

Na ile Polacy niepodległość zawdzięczali sobie, a na ile koniunkturze międzynarodowej?
Jedno i drugie miało znaczenie. Na pewno korzystne było to, że wybuchła rewolucja w Rosji i jeden z zaborców - Rosja carska - upadł. Niemcy i Austriacy ogłosili odrodzenie państwa polskiego aktem z 5 listopada już w 1916 roku. Zależało im, by wciągnąć społeczeństwo Królestwa Polskiego do wojny przeciw Rosji. Polacy intensywnie to wykorzystują. W Warszawie powstaje Tymczasowa Rada Stanu, potem Rada Regencyjna. Polska stopniowo przejmuje kolejne atrybuty państwa: szkolnictwo, sądownictwo, służbę zdrowia. Rusza polski Uniwersytet Warszawski. Wszystko to zbliżało nas do 11 listopada.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na nto.pl Nowa Trybuna Opolska