Zapoczątkowany został wówczas rozwój usług, handlu i przemysłu. Jak zanotował w monografii Koźla kronikarz ksiądz Augustyn Weltzel, swoje usługi dla stacjonujących w mieście wojskowych oraz mieszkańców miasta świadczyło blisko 300 rzemieślników zrzeszonych w 29 cechach. Rozpoczęła się także rozbudowa miejskiej infrastruktury.
Na Rynku kozielskim odbudowany został ratusz miejski, spalony podczas działań wojennych w 1739 roku, a w roku 1873 powstał samorząd miejski, z burmistrzem na czele. Rozpoczęły działalność 4 banki, wśród których największymi były Bankverein AG (Towarzystwo Kredytowe) przy Rogauerstrasse (ob. Łukasiewicza) oraz Hypoteken-Kredit-Verein GmbH Bank Kredytowo-Hipoteczny) przy Banhofstrasse (ob. Piastowska).
Na skrzyżowaniu Hospitalstrasse i Maltzstrasse (teraz ulice Skłodowskiej i Sienkiewicza) zbudowano okazały hotel "Deutsches Haus" (Niemiecki Dom), w 1945 roku przemianowany na Dom Powstańców Śląskich, który przez wiele lat pełnił rolę centrum kulturalnego miasta. W jego sali widowiskowej koncertowały zespoły muzyczne, chóry i orkiestry, a co miesiąc wystawiane były spektakle teatralne, grane przez aktorów z teatrów Górnego Śląska.
W pobliżu Rynku, w sąsiedztwie starych koszar przy Schlosstrasse (ul. Kraszewskiego) wybudowano duże centrum rozrywkowe. Działały tam liczne ogródki piwne i sale do tańca. Prosperowała też duża kryta kręgielnia.
Na XV-wiecznych fundamentach zamku zbudowano jedną z ładniejszych kamienic w mieście. Ten trzypiętowy budynek nazwano "Hindenburghaus", od imienia feldmarszałka Paula von Hindenburga. Przez kilka dekad funkcjonował w nim dom publiczny.
Przy Scholstrasse (ul. Szkolna) fundacja Carla Brendela zbudowała 20-łóżkowy szpital dla mieszkańców Koźla. Praktykę lekarską podjęło w mieście 5 medyków, 2 dentystów oraz 4 akuszerki. Uruchomiona została ochronka dla dzieci oraz hospicjum dla przewlekle chorych i ubogich mieszkańców.
W 1868 roku na Keonigestrasse (ul. Targowa) uruchomiona została gazownia miejska, zaopatrująca w gaz gospodarstwa domowe i latarnie uliczne.
Po wybudowaniu mostu kolejowego na Odrze, uruchomione zostały linie kolejowe do cukrowni w Reńskiej Wsi oraz z Kędzierzyna do Nysy.
W 1875 roku przy Rogauerstrasse Franc Winkler uruchomił największy w powiecie młyn zbożowy. A w siedem lat później przy Banhofstrasse (obecnie ul. Piastowska) Juliusz Ebstein dokończył budowę dużego tartaku parowego. W tym samym czasie w jego sąsiedztwie zbudowano "Milchverwertung Cosel" (Zakład Przetwórstwa Mlecznego).
Na kozielskiej Wyspie w 1876 roku bardzo prężną działalność rozpoczęło Pruskie Państwowe Stado Ogierów, w którym hodowano konie rasy wschodnio-pruskiej i hanowerskiej na potrzeby wojska i rolników.
W 1887 roku został oddany do użytku nowy budynek Szkoły Ludowej. Rozpoczęła się też nauka w szkole rzemieślniczej.
Pod koniec lat 80 dziewiętnastego wieku podjęły działalność 24 stowarzyszenia społeczne i kulturalne, takie jak m.in.: Królewskie Bractwo Kurkowe, Stowarzyszenia na rzecz powściągliwości, Towarzystwo Upiększania Miasta, Męskie Towarzystwo Gimnastyczne, Katolicki Związek Czeladniczy, Klub Rowerowy, Kozielski Klub Wioślarski i inne.
W pobliżu Bramy Raciborskiej 2 listopada 1884 roku odbyło się poświęcenie zbudowanej tam synagogi dla ponad 200-osobowej społeczności żydowskiej, w cztery lata później poświęcono też kościół dla kozielskich ewangelików.
W 1886 roku uruchomiona została pierwsza w mieście linia telefoniczna, która połączyła Bankverein AG z młynem w Koźlu-Porcie. Na wiosnę 1888 roku oddano do użytku kompleks Poczty Królewskiej. Uruchomiono także telegraf łączący Koźle z resztą kraju.
Kończono prace przy budowie Kanału Kłodnickiego. Rozwijała się żegluga odrzańska. Barki towarowe pływały nawet do Bohumina w Czechach. W 1891 ruszyła budowa portu odrzańskiego.
W pięć lat później w zachodniej części wsi Kłodnica nazwanej Oder Hafen ( Kożle-Port) rozpoczęto produkcję w jednej z najnowocześniejszych w Europie fabryk celulozy i papieru "Schlesische Sufit-Celuullosse Fabryk Feldmuhle (Śląska Fabryka Celulozy Siarczynowej Feldmuhle).
Tę kamienicę zbudowano na XV-wiecznych fundamentach kozielskiego zamku. Przez kilka dekad funkcjonował tu dom publiczny.
(fot. Archiwum Bogusława Rogowskiego)
W szczytowym okresie zatrudnienie w niej znalazło blisko 2 tysiące mieszkańców powiatu kozielskiego.
Przy ul. Hafenstrasse uruchomiona została Królewska Cegielna Portowa oraz fabryka maszyn i odlewnia żeliwa Alberta Danza, w której m.in. budowano kotły dla odrzańskich holowników, pompy oraz dmuchawy.
Przy najdłuższej ulicy w mieście - Banhofstrasse (obecnie - Piastowska ) zbudowano kompleks kamienic w stylu grynderskim.
W mieście otwieranych było coraz więcej sklepów i lokali usługowych. Rozwijało się rzemiosło. Prosperowało m.in. pięć firm budowlanych, dwie drukarnie, trzy zakłady fotograficzne, czterech zegarmistrzów, trzynaście salonów fryzjerskich, dziewiętnaście zakładów krawieckich oraz po dwa warsztaty kuśnierskie i kamieniarskie.
Jak odnotował kronikarz, działalność w Koźlu prowadziło 9 sklepów monopolowych, 18 szynków oraz 7 restauracji. Największym powodzeniem ówczesnych mieszkańców cieszyły się "Neus Welt - Gasthaus zur Linde" (Nowy Świat - Gospoda pod Lipami) przy Rogauerstrasse (obecnie - Łukaszewicza) oraz na tej samej ulicy "Volksgarten"(Ogród Ludowy) z kortami tenisowymi. Dużą frekwencję miała także znajdująca się w Rynku, ekskluzywna restauracja hotelowa "Zum Kronprinzen" (Pod Księciem Koronnym) - obecnie restauracja "Pod słońcem".
W pobliżu przystani odrzańskiej przy Violastrasse (ul. Planetorza) licznie odwiedzana była też "Alt Deutche Wienstube Machlers" (Staroniemiecka winiarnia Machlersa) z ogródkiem na wolnym powietrzu tarasem dla orkiestry.
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
