Rozprawy przed sądami mają być wirtualne. Szykują się duże zmiany

Zmiany, dotyczące sądów powszechnych, są próbą dostosowania wymiaru sprawiedliwości do funkcjonowania w czasie epidemii. Rozprawy i posiedzenia jawne (czyli te, w których strony mogą uczestniczyć) miałyby się odbywać online.

- Zagrożenie epidemiczne będzie zapewne utrzymywać się jeszcze przez wiele miesięcy. Strony mogą bać się udziału w rozprawie w tradycyjnej formie, a technologia stwarza możliwości, dzięki którym bez szkody dla sprawy można procedować – mówi sędzia Małgorzata Lamparska, cywilistka z Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, do którego trafiają apelacje od wyroków, orzeczonych m.in. przez Sąd Okręgowy w Opolu.

Jak miałaby wyglądać taka wirtualna rozprawa, na tę chwilę dokładnie nie wiadomo. Sędziowie prawdopodobnie łączyliby się z sali rozpraw, adwokaci natomiast ze swoich kancelarii.

- Świadkowie czy biegli mieliby się stawić w sądzie, ale w specjalnie wydzielonym pomieszczeniu, by uniknąć gromadzenia się w jednej przestrzeni większej liczby osób – mówi sędzia Daniel Kliś z Sądu Okręgowego w Opolu.

Mniej składów wieloosobowych

Jedna z propozycji dotyczy tego, by sprawy – dotąd rozpatrywane w kilkuosobowym składzie (np. dodatkowego sędziego zawodowego i ławników) – można było rozpatrywać jednoosobowo.

– Z przesłanej do konsultacji propozycji zmian wynika, że taki sposób orzekania mógłby zostać utrzymany jeszcze przez rok od zakończenia stanu epidemicznego – mówi sędzia Lamparska. – W sądzie apelacyjnym sprawy cywilne rozpoznajemy w trzyosobowym składzie sędziowskim. Przyznam, że zdziwił mnie ten zapis. Decydujemy przecież o losie ludzi, dlatego spojrzenie drugiego sędziego – który być może ma inne doświadczenie – był zawsze cennym wsparciem.

Z informacji uzyskanych od sędziów wynika, że taki tryb miałby dotyczyć spraw przed sądami rejonowymi i odwoławczymi. Najpoważniejsze sprawy, dotyczące zbrodni – tak jak obecnie - byłby rozstrzygane w składzie wieloosobowym.

Od połowy marca działalność sądów jest znacząco ograniczona. Rozpatrywane są jedynie tzw. sprawy pilne, m.in. te dotyczące zastosowania lub przedłużenia tymczasowego aresztu. - Podobnie jest w sprawach opiekuńczych, gdzie chodzi o powierzenie czy odebranie władzy rodzicielskiej a także takich, gdy w grę wchodzi umieszczenie chorych psychicznie w zakładach zamkniętych. One nie mogą czekać – mówi sędzia Daniel Kliś.

Rośnie kolejka spraw rozwodowych

Usprawnić działanie wymiaru sprawiedliwości, w zamyśle rządzących, miałoby też kierowanie większej liczy spraw na posiedzenia niejawne. - Innymi słowy sędziowie mogliby orzekać bez udziału stron, ale oczywiście orzeczenia byłyby stronom doręczane drogą elektroniczną, a strony mogłyby się od nich odwołać – mówi sędzia Kliś.

W tej chwili zawieszona jest większość postępowań spadkowych czy rozwodowych, a to oznacza, że kolejka spraw do rozpatrzenia z każdym dniem się wydłuża. - Trudno, żeby na przykład sprawa rozwodowa była zawieszona przez rok, bo przecież może się okazać, że strona z tego powodu nie może zawrzeć nowego związku małżeńskiego – mówi sędzia Kliś. – Takich spraw nie da się rozstrzygnąć na posiedzeniu niejawnym, więc jedynym rozwiązaniem byłaby tzw. wirtualna rozprawy.

Sędziowie dostali kilka godzin, by wypowiedzieć się na temat proponowanych zmian. Słyszymy, że mogłyby one zacząć obowiązywać już w maju. Warunkiem jest przejście ścieżki legislacyjnej.