Szczególne prawa niepełnosprawnych

ZWOLNIENIE NA TURNUS REHABILITACYJNY
- Raz w roku pracodawca jest obowiązany, na wniosek lekarza, zwolnić osobę o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia - do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym (przepada wówczas dodatkowe 10 dni urlopu);
- Pracodawca musi także zwolnić taką osobę na badania specjalistyczne, zabiegi lecznicze lub usprawniające, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego, jeśli czynności te nie mogą być wykonywane poza godzinami pracy (za ten czas przysługuje normalne wynagrodzenie).

Przepisy prawa odmiennie regulują niektóre uprawnienia i obowiązki pracownicze osób niepełnosprawnych, chroniąc ich zdrowie i ułatwiając funkcjonowanie na rynku pracy.
Do wszystkich pracowników niepełnosprawnych, bez względu na rodzaj zakładu pracy, w którym są zatrudnieni, stosuje się przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 123 poz. 776 z późn. zm.).
Wymiar niektórych uprawnień zależy od ustalonego stopnia niepełnosprawności (znaczny, umiarkowany, lekki). Na równi z orzeczeniami o stopniu niepełnosprawności traktowane są orzeczenia o zdolności do pracy osób niepełnosprawnych wydane przez lekarza orzecznika ZUS.
- Orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Nie zawsze osoba o znacznym stopniu niepełnosprawności nie może pracować, może ona bowiem być zdolna - o ile tak uzna lekarz - do wykonywania pracy w zakładzie pracy chronionej lub zakładzie aktywizacji zawodowej, specjalnie dostosowanych do zatrudnienia niepełnosprawnych.
- Orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.
- Orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy oraz celowości przekwalifikowania traktowane jest na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.

Roman Zemanek, specjalista ds. prawnych w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Opolu:
- Inspektorzy pracy często stwierdzają łamanie praw osób niepełnosprawnych, jeśli chodzi o skrócony wymiar czasu pracy. Osoby niepełnosprawne sygnalizują nam, że pracodawcy nie respektują ograniczeń ich czasu pracy, a nakaz dłuższej pracy uzasadniają koniecznością zrealizowania zamówienia, dokończenia jakiejś partii produkcji, itp. Pracownikowi - o ile lekarz, na jego wniosek, nie zezwoli na taką pracę - przysługuje za wykonaną dłuższą pracę wynagrodzenie jak za pracę nadliczbową, ale jego nawet wypłacenie nie jest usankcjonowaniem takiej pracy. Inspektor pracy i tak podejmuje czynności w sprawie o wykroczenia przeciwko prawom pracownika.
Poza tym inspektor pracy interesuje się pracą niepełnosprawnych w inny sposób - musi dokonać odbioru stanowisk pracy tworzonych w zakładach pracy dla osób niepełnosprawnych, sprawdzając, czy stanowisko takie jest zgodne z przepisami bhp oraz badając stan zaplecza dla takiego pracownika (toalety, podjazdy, uchwyty itp.).

Osoby niepełnosprawne pracują na ogół krócej niż osoby zdrowe. Czas pracy osoby niepełnosprawnej, zgodnie z art. 15 cytowanej ustawy, nie może być dłuższy niż 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Natomiast czas pracy osoby zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.
Ograniczenia te nie dotyczą osób zatrudnionych przy pilnowaniu. Nie stosuje się ich także wtedy, gdy - na wniosek osoby zatrudnionej - lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników wyrazi na to zgodę.
Osoby niepełnosprawne nie mogą być zatrudniane w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Skrócony wymiar czasu pracy przysługuje osobie niepełnosprawnej już od następnego dnia po przedstawieniu pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności.
Przy przejściu na skrócone normy czasu pracy nie może nastąpić obniżka wysokości wynagrodzenia osób niepełnosprawnych.
Do czasu pracy niepełnosprawnych wlicza się także przerwę na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek w wymiarze 30 minut dziennie, niezależnie od należnych mu 15 minut przerwy w rozumieniu art. 129 (10) kp.

Osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba niepełnosprawna nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności.
Dodatkowy urlop wypoczynkowy nie przysługuje jednak osobie uprawnionej do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub do urlopu dodatkowego na podstawie innych przepisów (np. kombatanckich). Jeśli jednak wymiar urlopu dodatkowego przysługujący niepełnosprawnemu jest niższy niż 10 dni roboczych, to osoba taka ma prawo do 10 dni urlopu.