Szlaki Papieskie w Małopolsce (cz. 4). Beskid Sądecki - Beskid Niski

Urszula J. Własiuk
Beskid Sądecki - Hala Konieczna
Beskid Sądecki - Hala Konieczna fot. Wikipedia/Jerzy Opioła
Z „fizykami” na Prehybę. Malownicza Ziemia Sądecka leży w Beskidach Zachodnich. Piękno krajobrazu, walory lecznicze wód w licznych uzdrowiskach: w Żegiestowie, Muszynie, Szczawnicy, Piwnicznej, Krynicy, znakomite tereny do uprawiania turystyki pieszej i narciarskiej - zawsze przyciągały spragnionych ciszy, piękna i poratowania zdrowia. Obszar Beskidu Sądeckiego wyznaczają dwie rzeki: Dunajec i Kamienica. Składa się z dwóch pasm górskich - oba mają po ok. 50 km długości: Pasmo Radziejowej (Radziejowa 1262 m n.p.m.) i Pasmo Jaworzyny (Jaworzyna Krynicka 1114 m n.p.m.). W roku 1987 utworzony został, obejmujący oba pasma, Popradzki Park Krajobrazowy.

Ziemie Beskidu Sądeckiego, zawsze, od czasów Mieszka I, należały do państwa polskiego. W 1280 roku królowa Kinga założyła w Starym Sączu klasztor Klarysek; dzięki działalności sióstr powstało wiele wsi. Królewskim przywilejom i położeniu na międzynarodowych szlakach handlowych zawdzięczają swój rozwój Piwniczna, Muszyna, Stary i Nowy Sącz.

W XV i XVI wieku w góry Beskidu Sądeckiego przybyli pasterze wołoscy i Rusini z Rusi Zakarpackiej wyznania greko-katolickiego (z czasem nazwani tu Łemkami). Pozostało po nich wiele zabytków budownictwa ludowego oraz cerkwie pełniące obecnie najczęściej funkcję kościołów katolickich. Tereny opuszczone przez Łemków po 1945 roku wskutek akcji „Wisła” - zasiedlili przeważnie Lachowie sądeccy.

W czasie turystycznych wędrówek nie omijał Sądecczyzny również ks. Karol Wojtyła. Wraz z przyjaciółmi przeszedł w sierpniu 1954 roku z Czorsztyna - przez Pasmo Radziejowej i Pasmo Jaworzyny - do Krynicy. Trasa wędrówki narciarskiej w marcu 1955 roku prowadziła przez Prehybę do Rytra. Wspomnienia tych wycieczek towarzyszyły Janowi Pawłowi II w Starym Sączu, gdy po Mszy św. kanonizacyjnej św. Kingi uradował pielgrzymów „Powtórką z geografii”.

Beskid Sądecki - Hala Konieczna
Beskid Sądecki - Hala Konieczna fot. Wikipedia/Jerzy Opioła

Stary Sącz, pod opieką Świętej Kingi.
Miasto położone w widłach Dunajca i Popradu, 1954 roku uznane w całości za cenny zabytek architektury i urbanistyki. Tradycja przypisuje powstanie Starego Sącza czasom Bolesława Chrobrego. Leżał przy szlaku handlowym prowadzącym na Węgry i dalej na południe Europy, strzeżonym przez strażnice: Melsztyn, Czchów, Wytrzyszczka, Rytro, Muszyna.

W 1257 roku Bolesław Wstydliwy zapisał ziemię sądecką swej żonie Kindze (1234-1292), księżniczce węgierskiej, jako zastaw za jej posag, który królowa przeznaczyła na odbudowę Polski spalonej i wyludnionej po tatarskiej nawale. Wsparła w ten sposób męża w sprawowaniu władzy. Sądeckimi dobrami Kinga uposażyła założony przez siebie klasztor Klarysek w Starym Sączu. Kinga zmarła w opinii świętości. W czternastowiecznej kaplicy klasztornego kościoła Świętej Trójcy i św. Klary jest miejsce, gdzie była pochowana. W barokowym ołtarzu, pod posągiem przedstawiającym Świętą, wyrzeźbionym w XV wieku w drewnie lipowym, umieszczona została trumienka z jej relikwiami. Na ścianie znajduje się tablica z podziękowaniem za kanonizację Pani Ziemi Sądeckiej i nawiedzenie kaplicy przez Ojca Świętego Jana Pawła II 16 czerwca 1999 roku.

W 1358 roku Kazimierz Wielki obdarował Stary Sącz lokacją na prawie magdeburskim i licznymi przywilejami; miasto pozostawało pod jurysdykcją klasztoru. W 1683 roku, po zwycięskiej bitwie pod Wiedniem król Jan III Sobieski pokłonił się w Starym Sączu prochom św. Kingi. Tutaj spotkał się z umiłowaną Marysieńką. Król podarował klaryskom sztandar zdobyty na Turkach, przechowywany do dzisiaj w klasztorze. Wskutek poparcia króla, w roku 1690 papież Aleksander ogłosił Kingę błogosławioną.

W okresie zaborów Stary Sącz znajdował się w Galicji, pod zaborem austriackim. Oba klasztory franciszkańskie, założone tu przez św. Kingę w 1280 roku, uległy wówczas kasacji, klaryskom zabrano władztwo nad miastem i okolicznymi wsiami.

Jako biskup metropolita krakowski Karol Wojtyła składał kilkakrotnie hołd św. Kindze, uczestniczył też w uroczystościach milenijnych w Starym Sączu 24 lipca 1966 roku. W kazaniu wówczas wygłoszonym powiedział: Patrzymy więc stąd, w milenijną uroczystość, w kierunku Wawelu, który był domem świętych, i prosimy Boga, ażeby na początku i w perspektywie drugiego tysiąclecia Chrztu każdy polski dom nim był w jakiś sposób - domem świętych. Niech ci święci wychodzą zewsząd. Tę myśl kontynuował Ojciec Święty w swojej homilii kanonizacyjnej, gdy mówił: (...)uczyńcie nowy wiek erą ludzi świętych.

W uroczystości uczestniczyły siostry klaryski, które po raz pierwszy w dziejach opuściły klasztorne mury, żeby zanieść do ołtarza srebrny relikwiarz księżnej Kingi, nazwanej przez Papieża Pocieszycielką, Lekarką i Żywicielką sądeckiego ludu.

Decyzją Stolicy Apostolskiej w 2007 roku św. Kinga została uznana Patronką polskich samorządów.

Pochodzenie św. Kingi sprawia, że jej kult jest żywy również na Węgrzech. Do Starego Sącza przybywają od węgierskich „bratanków” liczne pielgrzymki.

„Powtórka z geografii”.
Na zakończenie uroczystości kanonizacyjnych Ojciec Święty wspomniał swoje turystyczne wędrowanie po okolicznych górach. Swoją słynną wypowiedzią osobiście „wytyczył” Szlak Papieski: A teraz jeszcze powtórka z geografii. Jesteśmy tu, w Starym Sączu, skąd wyruszamy ku Dzwonkówce, Wielkiej Raczy na Prehybę, dochodzimy do Wielkiej Raczy. Wracamy na Prehybę i schodzimy albo zjeżdżamy na nartach... na nartach z Prehyby do Szlachtowej i do Krościenka. W Krościenku na Kopiej Górce jest Centrum Oazy. W Krościenku przekraczamy Dunajec, który płynie z Popradem w kierunku Sącza Nowego i Starego i jesteśmy w Sączu z powrotem. A kiedy na Dunajcu jest wysoka woda, to można w pięć, sześć godzin przepłynąć od Nowego Targu do Nowego Sącza. I tyle tej powtórki z geografii.

Szlaki Papieskie w Małopolsce (cz. 4). Beskid Sądecki - Beskid Niski

Otrzymał za nią od zebranych rzęsiste brawa, a w odpowiedzi na pytanie: Czy dobrze pamiętam? - „szóstkę z plusem”. Temu, kto zauważył, że Wielka Racza jest w Beskidzie Żywieckim górale mówili, że „wioter ją do nos przywioł”. Ojciec Święty miał na myśli Wielki Rohacz. Trasa, wspomniana przez Jana Pawła II, oznaczona tablicami przez środowisko turystyczne z Nowego Sącza, jest dziś znana jako „Powtórka z geografii”.

Papieski Ołtarz polowy.
Został zbudowany z drewna, z przeznaczeniem na miejsce celebry z okazji kanonizacji św. Kingi, sprawowanej 16 VI 1999 roku przez Jana Pawła II na starosądeckich Błoniach. Zaprojektowali go zakopiańscy architekci: Zenon A. Remi z synem. Pierwotnie miał być po uroczystości rozebrany, a miejsce upamiętniałaby figurka Chrystusa Frasobliwego autorstwa Michała Gąsienicy Szostaka z Zakopanego. Ogromne zainteresowanie Ołtarzem turystów i pielgrzymów wpłynęło jednak na zmianę decyzji.

Papieski Ołtarz polowy został zachowany, służy liturgii i mieści ciekawe muzeum poświęcone Ojcu Świętemu. Opiekuje się Ołtarzem Sądeckie Centrum Pielgrzymowania im. Jana Pawła II, erygowane 16 XII 2004 roku przez biskupa ordynariusza diecezji tarnowskiej.

Podegrodzie - wieś w sąsiedztwie Starego Sącza, rodzinna miejscowość ojca Stanisława Papczyńskiego (1631-1701), kanonizowanego 5 VI 2016 roku przez papieża Franciszka. Dekret Kongregacji do Spraw Świętych o heroiczności cnót Założyciela Zgromadzenia Księży Marianów został zatwierdzony 13 VI 1992 roku przez Jana Pawła II. W kościele w Podegrodziu bp Karol Wojtyła w 1963 roku udzielił ślubu Marysi Żelaskówny i Tadeuszowi Uramowskiemu. Zaszczycił też krótką obecnością huczne wesele, które odbyło się w Gostwicy, w rodzinnym domu panny młodej, obecnie przeniesionym do Sądeckiego Parku Etnograficznego.

Sądecki Park Etnograficzny. Prezentuje kulturę ludową XIX-wiecznej wsi sądeckiej; można zwiedzić łemkowską cerkiew z XVII wieku i dwór szlachecki z tego samego okresu, zagrody wiejskie z ekspozycją izb mieszkalnych, osadę Cyganów Karpackich. Przy zagrodach pielęgnowane są przydomowe ogródki kwiatowe, warzywne, zielarskie, uprawy polowe i sady.
Przy skansenie powstaje Miasteczko Galicyjskie z ratuszem, dworem, kościołem katolickim, bożnicą i cerkwią. Prawie wszystkie budynki, tworzące zespół miejski charakterystyczny dla epoki zaboru austriackiego i cesarza Franciszka Józefa, są replikami nieistniejących już obiektów.

Prehyba (1195 m n.p.m.). Przełęcz i hala w Paśmie Radziejowej - największy punkt węzłowy szlaków turystycznych letnich i zimowych na tym terenie. Przy dobrej pogodzie spod wierzchołka Małej Prehyby (1175 m n.p.m.) widać panoramę Tatr, Magury Spiskiej i Pienin. Schronisko na Prehybie ma burzliwą historię: zostało zbudowane w 1936 roku z inicjatywy Kazimierza Sosnowskiego przez Polskie Towarzystwo Tatrzańskie. Spalone przez Niemców w 1944 roku w odwecie za pomoc udzielaną partyzantom, zostało odbudowane przez PTTK w roku 1958. Przez Prehybę przechodził ks. Karol Wojtyła z grupą młodych przyjaciół latem w czasie wycieczki w roku 1954, był tu także na nartach w 1955 roku. Każdej zimy, w latach 1959-1969, do nowego schroniska przyjeżdżał z przyjaciółmi na narty bp/kard. Karol Wojtyła; pozostawali kilka dni. Budynek spłonął w 1991 roku.

Po zakończeniu Eucharystii w Starym Sączu w 1999 roku, helikopter z Ojcem Świętym na pokładzie przeleciał nad Wierchem Prehyby.

Błyszcz (945 m n.p.m.) - wzniesienie w Paśmie Radziejowej. Na polanę pod szczytem wyszedł 16 VIII 1972 roku o godz. 15.30 kard. Karol Wojtyła i odprawił Mszę św. dla 700 osób z oazy „Tabor”. Przewodniczył koncelebrze 50 księży, wygłosił krótkie kazanie. Po homilii rozpętała się burza; znaleziono tylko dwa parasole, aby osłonić fragment kamiennego ołtarza polowego.

Na pamiątkę wzniesiono na Błyszczu kapliczkę; corocznie w pierwszą niedzielę sierpnia odprawiana jest przy niej Msza św. za wstawiennictwem św. Jana Pawła II. Z Błyszcza - dojście do Szlaku Papieskiego „Powtórka z geografii”.

Krynica-Zdrój. Największe uzdrowisko na granicy Beskidu Sądeckiego i Niskiego, jedno z największych w Polsce. Wieś została opisana pierwszy raz w 1547 roku pod nazwą Krzenycze (w języku łemkowskim krynica-krenica-kernica oznacza studnię biorącą swój początek ze źródła). Swój rozwój i powstanie zawdzięcza cennym wodom mineralnym i leczniczym.

Uzdrowisko rozwinęło się po 1856 roku, dzięki prof. Józefowi Dietlowi. W latach w 1859-99 powstało ujęcie Zdroju Głównego w granitową cembrzynę, Pawilon Pijalni, pierwsza apteka, Łazienki Mineralne i Borowinowe, Dworzec Zdrojowy, pawilon dla orkiestry, nowoczesny zakład hydropatyczny, szkoły ludowe: polska i ruska, urząd pocztowy, telegraf, straż pożarna, pomniki Dietla, Kraszewskiego, Mickiewicza, kościół zdrojowy, statua Matki Najświętszej Łaskawej, nazywanej Królową Krynickich Zdrojów, krzyż na Górze Krzyżowej, teatr i liczne pensjonaty, które wprowadziły w tutejszą architekturę ozdobny alpejski styl.

Do Krynicy zjeżdżała kulturalna elita Polaków. W 1911 roku przedłużono linię kolejową z Muszyny do Krynicy, co miało dla jej rozwoju znaczenie przełomowe. W okresie międzywojennym wybudowano w Krynicy nowe Łazienki Mineralne, nowy Dom Zdrojowy i hotelowo-leczniczy „Lwigród”. W 1937 roku oddano do użytku drugą w Polsce, po Gubałówce, kolejkę szynowo-linową na Górę Parkową. Dynamicznie rozwijająca się Krynica, przyjazna także zimą, ściągała w tamtym czasie wiele znakomitości ze świata kultury i dyplomacji z Polski i spoza jej granic. Największy rozgłos zyskała dzięki Janowi Kiepurze.

Polski tenor o światowej sławie zainwestował w latach 1927-33 część swojego kapitału w luksusowy hotel „Patria” - miejsce odpoczynku ówczesnych elit. Po II wojnie światowej większość pensjonatów upaństwowiono. Architekturę Zdroju zeszpeciły nowe, olbrzymie obiekty wczasowe, nie mające nic wspólnego z tradycyjną zabudową i przedwojenną elegancją.

Ksiądz Karol Wojtyła był w Krynicy częstym gościem; zawsze otoczony przyjaciółmi, przeważnie studentami lub młodymi naukowcami. Na trasie wędrówek zatrzymywali się w „Lwigrodzie”. Była to zasługa matki jednego z uczestników, która pracowała w administracji sanatorium „Lwigród” i w miarę możliwości zabezpieczała noclegi i skromne posiłki dla Księdza i wędrującej z Nim młodzieży w samym „Lwigrodzie” lub w sąsiednich budynkach. W kościele „Zdrojowym” Ksiądz Wojtyła kilkakrotnie odprawiał Mszę św. na zakończenie wędrówek w Bieszczadach i Beskidzie Niskim. Związki Jana Pawła II z Krynicą upamiętnia płaskorzeźba i tablica umieszczone staraniem Urzędu Miasta i parafii na stokach Góry Parkowej, poniżej statuy Matki Bożej, nazywanej Królową Krynickich Zdrojów, zaprojektowanej przez Artura Grottgera. Na tablicy znajduje się mapa Szlaków Papieskich w Beskidzie Sądeckim i daty pobytów w Krynicy, ustalone z Fundacją Szlaki Papieskie.

Szesnastego dnia każdego miesiąca - na pamiątkę wyboru kard. Karola Wojtyły na papieża - odbywa się przy figurze Matki Bożej nabożeństwo okolicznościowe z Apelem Jasnogórskim.

BESKID NISKI
Łagodne wzniesienia tej najniższej, a zarazem najbardziej rozległej części Beskidów - to doskonały, przyjazny teren do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej. Najwyższym szczytem całego Beskidu Niskiego jest Busov (1002 m n.p.m.) na Słowacji, a w granicach Polski - Lackowa (997 m n.p.m.). Rzeki i potoki - Wisłoka, Ropa, Jasiołka, Osława, Wisłok i inne - toczą wody krętymi, głębokimi dolinami o stromych zboczach, tworząc malownicze przełomy i wodospady.

W licznych uzdrowiskach, m.in. w Rymanowie, Iwoniczu, Wysowej eksploatuje się rozmaite wody mineralne. W północnej części regionu wydobywana jest ropa naftowa i gaz ziemny - m.in. w Bóbrce, Foluszu, Harklowej i Krygu. Malownicze krajobrazy i przyrodę Beskidu Niskiego chronią parki i rezerwaty: Jaśliski Park Krajobrazowy i Magurski Park Narodowy.

Przez dogodne przełęcze, Tylicką, Wysowską, Dukielską i Łupkowską, wiodły ważne szlaki handlowe na Węgry. Przemieszczały się także wojska. Tereny Beskidu Niskiego pustoszyły najazdy Tatarów, wojska węgierskie króla Macieja Korwina i Księcia Siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego. Góry te były dobrze znane powstańcom Konfederacji Barskiej. W wyniku rozbiorów Polski cały rejon znalazł się na terenie Galicji. Pierwsze wielkie bitwy i związane z tym poważne straty i zniszczenia miały miejsce w czasie I wojny światowej („bitwa gorlicka”). W czasie II wojny Beskid Niski należał do Generalnej Gubernii; działała tu polska partyzantka, przez przełęcze przemycana była broń, pieniądze, przeprowadzani ludzie. W 1944 roku rozegrała się w pobliżu Przełęczy Dukielskiej wielka krwawa bitwa pancerna. Po przejściu frontu w 1944 roku swoją działalność nasiliły oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA). Walki trwały do 1947 roku i zostały zakończone przymusową akcją przesiedleńczą „Wisła”, dotykającą głównie ludność łemkowską. Tragiczne dzieje odczytamy na tablicach pamiątkowych, pomnikach w miejscach egzekucji i na wielu cmentarzach wojennych, rozsianych po całym terenie .

Przewagę w Beskidzie Niskim stanowił Kościół obrządku wschodniego, bardzo liczni byli katolicy (głównie Polacy) i Żydzi; nigdy jednak nie było rozdźwięku na tle religijnym pomiędzy wiernymi i kapłanami. Parafie i ludzie żyli w zgodzie.

Wędrówki ks. Karola Wojtyły, jednego z pionierów turystyki w Beskidzie Niskim i Bieszczadach, upamiętnia Szlak Papieski wytyczony przez Lokalną Organizację Turystyczną z Jasła i Fundację Szlaki Papieskie, poprowadzony ścieżkami przemierzonymi przez Księdza Wojtyłę. Uroczystego otwarcia - 13 maja 2006 roku - dokonał w Desznicy biskup rzeszowski Kazimierz Górny.

Szlaki Papieskie w Małopolsce (cz. 4). Beskid Sądecki - Beskid Niski

Ptaszkowa. Wieś, oddalona 30 km na północ od Krynicy, 15 km na wschód od Nowego Sącza, przy linii kolejowej Grybów - Nowy Sącz. Ptaszkową założyła w 1336 roku Jadwiga, żona Władysława Łokietka. Pierwszy kościół pw. Najświętszego Imienia Maryi stanął w 1359 roku. Bogate, piękne wyposażenie - gotyckie obrazy i rzeźby o dużej wartości artystycznej - znajduje się obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie.

Następna świątynia, zbudowana w XVI wieku przez Joachima Kuklę cieślę z Grybowa, swój ostateczny kształt zyskała w 1929 roku wg projektu Zdzisława Mączeńskiego. W ołtarzu głównym umieszczony był obraz Matki Bożej Radosnej - kopia obrazu z kościoła Świętego Ducha w Lublinie, ofiarowany w 1734 roku przez Michała Stadnickiego jako wotum za powrót do zdrowia. Obecnie przeniesiony do nowego kościoła. Skarbami Ptaszkowej są także: Ogrójec, dłuta Wita Stwosza, oraz rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem trzymającej w ręku słonecznik, pochodząca z ok. 1420 roku. Rzeźba ta znajduje się w bocznym ołtarzu.
Ksiądz Karol Wojtyła był w Ptaszkowej dwukrotnie: w czerwcu 1957 roku wędrował z Jerzym Ciesielskim, obecnie sługą Bożym, i jego narzeczoną Danutą, oraz w sierpniu 1961 roku, gdy grupa młodzieży z ks. Karolem Wojtyłą zakończyła w tej wiosce kilkudniową wyprawę w Beskid Niski.

Nad Ptaszkową góruje pasmo Jaworza (882 m n.p.m.). Na szczycie wybudowana została prawie trzydziestometrowa, zwieńczona krzyżem wieża z czterema tarasami widokowymi - stalowa konstrukcja wysokości ok. 20 metrów. Z wieży rozległe widoki na Beskid Niski i Beskid Sądecki z Pasmami Radziejowej i Jaworzyny Krynickiej. Przy dobrej widoczności można stąd podziwiać także panoramę Tatr.
W roku 2005 turyści i parafianie z Ptaszkowej przeszli pierwszy raz w pielgrzymce Szlak Papieski do Krynicy; odtąd tradycja jest kontynuowana, z metą zamienną, co drugi rok.

Magura Wątkowska. Pasmo górskie, najważniejszy pod względem przyrodniczym i ekologicznym rejon Magurskiego Parku Narodowego. Zachowało się tu sporo starodrzewu bukowego (rez. „Kornuty”). Osobliwością przyrodniczą są liczne wychodnie skalne z twardego piaskowca magurskiego. Przed wojną, podobnie jak w całym Beskidzie Niskim, były tu liczne łąki i pastwiska, a z nich rozległe widoki aż po Tatry. Obecnie zbocza są zalesione bukiem, modrzewiem i sosną. Drogi stokowe, zamknięte dla ruchu samochodowego, bardzo dobrze nadają się dla rowerzystów. Najwyższym wzniesieniem jest Wątkowa (846 m n.p.m.).

Ksiądz Wojtyła był z młodzieżą na Wątkowskiej we wrześniu 1952 roku. W pobliżu miejsca, gdzie w czasie następnej wycieczki 14 VIII 1953 roku odprawił Mszę św. dla towarzyszącej mu młodzieży, stanął z inicjatywy środowiska turystycznego z Jasła głaz z pamiątkową tablicą i papieskim pastorałem; pomnik poświęcił biskup rzeszowski Kazimierz Górny 15 sierpnia 2003 roku. W miejscu tym odprawiane są Msze św. w rocznice wydarzeń związanych z Janem Pawłem II.

W pobliżu szczytu Magury Wątkowskiej przebiega granica województwa Małopolskiego z Podkarpackim.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Powrót reprezentacji z Walii. Okęcie i kibice

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Materiał oryginalny: Szlaki Papieskie w Małopolsce (cz. 4). Beskid Sądecki - Beskid Niski - Gazeta Krakowska

Wróć na nto.pl Nowa Trybuna Opolska