Sztuka popularna czy populistyczna - komentarz Tomasza A. Żaka

Przede wszystkim warto przy takiej okazji przemyśleć sens i istotę obecności kultury ludowej w przestrzeni publicznej. Ludowość w kulturze „miastowi” zwykli kojarzyć z kolorowymi chustkami i „zawodzeniem” starych babć, malowaniem pisanek na Wielkanoc, góralskim weselem albo „pitoleniem” na skrzypeczkach. W świadomości wyemancypowanych wieśniaków (wszyscy kiedyś byliśmy ze wsi) „wiocha” jest określeniem jak najbardziej pejoratywnym.

Wykładnią tej postawy jest teza, że na wsi to można mieć daczę, ale tam nic wartościowego dla kultury urodzić się nie może. Klasycznym przykładem takiego traktowania talentu z prowincji jest postać Janka Muzykanta, bohatera jednej z nowel Sienkiewicza. W rzeczywistości dzisiaj jest jeszcze gorzej, co wyraża się przekonaniem decydentów od kultury, że poza granicami administracyjnymi „warszawki” czy „krakówka” jest jedna wielka czarna dziura, w której kłębi się jakiś „głupi lud”.

Tymczasem kultura ludowa to nic innego jak kultura robiona przez ludzi dla ludzi. Wobec współczesnej degeneracji przekazu kulturowego, można by jeszcze dodać, że kultura ludowa jest robiona po prostu po ludzku (moralnie i etycznie). Oczywiście, ludowość jako taka, od zawsze jest ekspozycją danej społeczności z jej uwarunkowaniami etnicznymi i historycznymi. Stąd jest tak różnorodna, tak zindywidualizowana. I z tego dopiero wyrastały przez wieki przekazy artystyczne, które możemy nazwać kulturą wyższą.

Owe przekazy zawsze niosły z sobą szlachetną misję edukacji od podstaw. Tak kultura jest oczywistym przeciwieństwem kultury i przekazu populistycznego, który nie wyraża tego, co jest w ludziach („ludowości” rozumianej jako człowieczeństwo), a zajmuje się propagowaniem ideologii służącej do zmieniania człowieka i świata w jego kształcie naturalnym. I taki właśnie populizm jest nam serwowany 24 h na dobę.