Tak rosła Jemielnica

Pierwsza pisemna wzmianka o Jemielnicy pochodzi z 29 listopada 1225 r. Pojawiła się ona w starym dokumencie, gdzie widnieje pod nazwą Gemelnice - Villa Nova. Przypuszcza się, że wieś założyli osadnicy, którzy przybyli w te strony z Frakonii (Bawaria). Argumentem przemawiającym za tą tezą jest średniowieczny układ ulic wraz z podłużnym placem (obecnie ul. Wiejska), pełniącym zapewne miejsce targowiska.

Przy placu stoi dziś kościół Wszystkich Świętych. Do wsi prowadziła jedna droga co może sugerować jej obronny charakter. Za domami były wąskie i długie pola uprawne - układ ten w większości zachował się do dziś. Charakterystyczne dla Jemielnicy jest także to, że domy w najstarszej części wsi stawiane były od początku szczytem do drogi.

Życie w Jemielnicy w czasach średniowiecza, podobnie jak w innych wsiach na Śląsku, nie należało do łatwych. Chłopi uprawiali prymitywne pola, które uzyskiwali przez wypalanie lasów. Były one obsadzane tzw. dwupolówką - właściciel pola obsiewał jedną część zbożem, a drugą pozostawiał ugorem, żeby zapobiec nadmiernemu wyjaławianiu gleby. Do orki ludzie używali wołów - rzadziej koni.

Chłopi mieli obowiązek płacić czynsz na rzecz miejscowego klasztoru Cystersów, którego wysokość uzależniona była od jakości gleby. Byli także uzależnieni od kolejnych panów, którzy władali Jemielnicą. Formalnie ziemia zawsze należała do pana, a mieszkańcy dostawali ją niejako w dzierżawę. Faktycznie chłop mógł odstąpić taką działkę osobom trzecim, ale pan, jako zwierzchnik, zawsze czerpał z niej korzyści. Mógł także sprzeciwić się transakcji.

Wysoką pozycję we wsi mieli sołtysi, młynarze i kowale, którzy byli bardziej zamożni niż pozostali mieszkańcy. Pierwszym znanym sołtysem Jemielnicy był niejaki Piotr (Petrus), który wymieniony jest w dokumencie z 1283 r. dotyczącym sprzedaży ziemi we wsi Kędzierzyn.

Sytuacja mieszkańców Jemielnicy pogorszyła się znacznie w 1505 r. Wtedy Sejm Śląski ustanowił, że "żaden kmieć czy zagrodnik ani ich synowie, nie mogą odejść od swojego dziedzicznego pana bez jego dobrej woli". Chłopi zostali w ten sposób przywiązani do ziemi i zmuszeni do odrabiania pańszczyzny. Jemielnica na przestrzeni lat specjalizowała się w kilku działalnościach. W XVI i XVII wieku pierwszoplanową rolę zaczął odgrywać chów owiec z uwagi na to, że wełna z rejonu strzeleckiego miała dobrą opinię i była chętnie kupowana przez kupców holenderskich, którzy pojawiali się w tych stronach.

Jemielnica miała też dosyć dobrze rozwiniętą "infrastrukturę". We wsi funkcjonowały młyny, kuźnia, tartaki, browar, gorzelnia, karczmy i smolarnia. Do Jemielnicy zjeżdżało wielu okolicznych mieszkańców, w tym mieszczan ze Strzelec, by mleć ziarno w miejscowych młynach. W połowie XVI wieku typowa Śląska wieś liczyła od 145 do 190 mieszkańców. Jemielnica liczyła natomiast około 490 osób.

W 1817 roku mieszkańcy zostali uwolnieni od pańszczyzny - od tego czasu mogli decydować sami o sobie - m.in. o wyjazdach ze wsi, a nawet o małżeństwie (bez zgody pana). W 1828 roku przy klasztorze mieścił się Urząd Sądowy i Depozytowy, który utrzymywał się z zasądzony kar. Miał także sprawować nadzór policyjny nad wsią, która liczyła w tym czasie pond 650 mieszkańców. Następne lata to dynamiczny rozwój wsi. Do 1855 r. liczba mieszkańców podwoiła się, a w sąsiedztwie założono dwie osady: Petersgrätz (Piotrówka) i Liebenhain (Barut).

W 1864 roku we wsi otwarto agencję pocztową, a 5 września 1893 roku Jemielnica stała się samodzielną gminą wiejską. Dekret z Berlina brzmiał wtedy: "Najjaśniejszy król postanowił (...), że wraz z rozwiązaniem dóbr fiskalnych Jemielnicy i Gąsiorowic w powiecie Strzelce Wielkie, utworzone zostaną z dotychczasowych kolonii Piotrówki i Barutu w tym powiecie, dwie gminy wiejskie o tych samych nazwach". Dokument podpisał ówczesny Minister Spraw Wewnętrznych.

Tekst powstał na podstawie książki "Jemielnica - dzieje wsi i parafii" autorstwa Piotra Smykały i Piotra Michalika.