Tu przed wojną przebiegała granica między Polską a Niemcami. Tak dziś wygląda przejście na rzece Prośnie w Praszce

Mirosław Dragon
Mirosław Dragon
W Praszce kiedyś była granica polsko-niemiecka.
W Praszce kiedyś była granica polsko-niemiecka. Muzeum w Praszce
Praszka przez wieki była miastem nadgranicznym. Granicę wyznaczała przepływająca przez miasto rzeka Prosna. Rzeka i granica dzieliła Polskę od Niemiec i miasto Praszka od wioski Zawisna. Teraz dawna granica leży w granicach miasta.

Przejście graniczne zlokalizowane było w Zawiśnie (niem. Schönwiese), która dzisiaj jest częścią Praszki, ale przed wojną była wioską leżącą po niemieckiej stronie Prosny.

Granica na tym terenie sięga pierwszej połowie XIII wieku. Komora celna w sąsiednim Gorzowie Śląskim wzmiankowana jest już na 1228 rok. W Praszce granice ustanowiona została prawdopodobnie w XV wieku. Przy czym trzeba pamiętać, że w średniowieczu nie była to granica państwowa, tylko prywatna komora celna, z której myto pobierał właściciel miasta.

Prosna była rzeką oddzielającą Śląsk od Ziemi Sieradzkiej, później Prusy od Rzeczypospolitej, od 1815 roku zaborców Prusy i Rosję, a od 1922 roku - po podziale Śląska - odrodzoną Polską i Niemcy.

W Praszce była kiedyś granica między Polską i Niemcami

Widok granicy kiedyś i dzisiaj (przesuń suwakiem po zdjęciu):

Nad granicą prowadzono ożywiony handel. Z Praszki wożono na Śląsk przede wszystkim produkty rolne, sprowadzano zaś artykuły metalowe, wyroby rzemieślnicze, a także piwo.

Władze pruskie ustanowiły w Zawiśnie stację celną, w której prowadzono wymianę handlową. Podobną stację utworzono także w Bodzanowicach, na przejściu granicznym na rzecze Liswarcie. Oprócz oficjalnej wymiany handlowej na granicy żyło wielu przemytników. Najsłynniejszym przemytnikiem był Polak Kukuła, nazywany przez niemieckich pograniczników Kukolem.

Granicę w Praszce przekraczali też Polacy, wyjeżdżający na saksy do Niemiec.

Z samej Praszki rocznie na roboty wyjeżdżało 600-700 osób. Jechali legalnie, ponieważ władze wydawały paszporty robotnikom z tzw. pasa przygranicznego. Oprócz tego zieloną granicę w Praszce przekraczały także tysiące nielegalnych gastarbeiterów. Nie było to bezpieczne. Zwłaszcza w nocy pogranicznicy strzelali, kiedy zauważyli osoby przekraczające granicę.

Posterunki straży granicznej rozstawione były tak blisko, że strażnicy widzieli siebie nawzajem. Obsadę posterunków granicznych zmieniano co 6 godzin

Stanica wojsk carskich mieściła się w dzisiejszej szkole podstawowej nr 3 przy ul. Fabrycznej. Na miejscu był koszary, strażnica i prawosławna kaplica.

Po zakończeniu I wojny światowej i odrodzeniu Polski nie wiadomo było, gdzie będzie przebiegać granica. Wybuchły powstania śląskie. Mieszkańcy Praszki pomagali powstańcom. W mieście utworzono szpital dla rannych powstańców.

Powiat oleski pozostał jednak w granicach Niemiec, które rozpoczęły wojnę celną z Polską. Przemytnicy nadal jednak szmuglowali przez granicę nie tylko towary, ale także ludzi. Robotników przerzucali tzw. vorarbeiterzy. Zazwyczaj byli to mieszkańcy Praszki i okolic, mający kontakty z właścicielami dużych gospodarstw w Niemczech, W 1926 roku przy ul. Ogrodowej zbudowano nawet dla robotników sezonowych barak noclegowy na 300 osób.

Most graniczny na Prośnie wysadził 1 września 1939 roku kapral Józef Górecki, żeby opóźnić wtargnięcie armii niemieckiej.

Jak kapral Józef Górecki został patronem mostu, który wysadził

Most na Prośnie był mostem granicznym. Oddzielał polską Praszkę od niemieckiej wioski Zawisna. Józef Górecki (wówczas w stopniu starszego ułana) był 24-letnim rezerwistą, który został zmobilizowany już w maju 1939 roku. Został wysłany do pomocy Straży Granicznej w Praszce.

W nocy z 31 sierpnia na 1 września miał służbę na moście razem ze funkcjonariuszem Straży Granicznej (jego nazwisko nie zachowało się). Po drugiej stronie granicy już od połowy sierpnia stały wojska niemieckie, przygotowując zasieki, zapory przeciwczołgowe i umocnienia ziemne.

Wojna wisiała w powietrzu, dlatego polscy saperzy zaminowali most.

- Rozkaz był jednoznaczny: na wypadek ataku wysadzić most - wspominał po latach Józef Górecki.

Oficjalnie II wojna światowe rozpoczęła się o godz. 4:45 (tę godzinę wskazał rozkaz Adolfa Hitlera), ale w Praszce rozpoczęła się pięć minut wcześniej.

O godz. 4:40 rozpoczęła się ostrzał artyleryjski, a na most wjechała kawalkada niemieckich pojazdów wojskowych. W sąsiednim Wieluniu również o godz. 4:40 niemiecka Luftwaffe zbombardowała miasto.

- Kiedy pierwsza szpica wleciała na most, ja odpaliłem lont - wspominał Józef Górecki. - Potężny wybuch uniósł w powietrze kawałki mostu i niemieckich samochodów.

Podczas odwrotu Józef Górecki został postrzelony w rękę. Ranny, zdołał się jednak wycofać. Zgodnie z rozkazami ruszył do Warszawy. Wziął udział w obronie stolicy aż do 28 września. Zmarł w 2005 roku w wieku 92 lat. Tuż przed śmiercią został Honorowym Obywatelem Praszki.

Jako polski żołnierz tylko tyle mógł zrobić, że wysadził most i w ten sposób opóźnił wejście nawały niemieckiej na Polskę.
Cel został osiągnięty: kronikarz niemieckiej 18. Dywizji Piechoty zapisał: „Oddział czekał 11 godzin, ponieważ budowa mostu przez Prosnę była bardzo trudna z powodu grząskich brzegów”.

W 1945 roku granicą polsko-niemiecką przesunięto 300 kilometrów na zachód. Od 1999 roku Praszka nie jest już nawet granicą Opolszczyzny, ponieważ po reformie administracyjnej gminy Praszka i Rudniki włączono do województwa opolskiego.

Przejście graniczne na Prośnie w Praszce. Zdjęcie zrobione przed wojną, w latach 30. XX wieku.

W Praszce przez wieki była granica państwa. Wystawa w Muzeum...

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Powrót reprezentacji z Walii. Okęcie i kibice

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na nto.pl Nowa Trybuna Opolska