Uwaga, turyści, prawo może działać wstecz. Prawnik odpowiada

W związku z pandemią, 13 marca zrezygnowałem z zagranicznego wyjazdu. Biuro podróży do 27 marca miało mi zwrócić wpłaconą kwotę. Pieniędzy nie dostałem, a 5 dni później rząd wydłużył touroperatorom czas na zwrot pieniędzy do niemal pół roku. Biuro podróży twierdzi, że w moim przypadku ten przepis również obowiązuje. Czy prawo może działać wstecz?

Sytuacja, w jakiej się znaleźliśmy sprawiła, że mnóstwo Opolan zadaje mi to pytanie. Zwykle powołują się na argument, że prawo nie powinno działać wstecz. Chodzi tu o sytuacje, gdy biuro podróży odmawia wypłat klientom, z którymi powinno się rozliczyć przed 1 kwietnia, a więc przed uchwaleniem rządowej pomocy dla branży turystycznej.

Zasadą jest, że prawo nie działa wstecz (lex retro non agit). Nie jest to jednak zasada bezwzględna i są od niej liczne wyjątki. Przywołana zasada, mimo że ma długą tradycję i jest w kanonie zasad demokratycznego państwa prawnego, obecnie obowiązuje tylko w wybranych działach prawa. Definitywnie prawo nie działa wstecz na niekorzyść oskarżonego w prawie karnym oraz nakładając nowy obowiązek podatkowy. W innych działach może działać wstecz, jeżeli np. wynika to z jej brzemienia, a nawet celu (vide art. 3 kodeksu cywilnego).

W pana przypadku mamy właśnie taką sytuację. Biuro podróży obowiązane było zwrócić panu wpłaty i opłaty do dnia 27.03.2020 r., bo rozwiązanie umowy nastąpiło 13.03.2020r. (czyli 14 dni wcześniej).

Naruszenie tego terminu było naruszeniem prawa cywilnego i dawało skuteczne roszczenie o zapłatę. Uchwalona na początku kwietnia tarcza antykryzysowa zadziałała wstecz i dała wszystkim biurom podróży możliwość przesunięcia terminu zwrotu pieniędzy za odwołaną imprezę turystyczną do 180 dni, jeżeli przed 13.03.2020r. nie nastąpił zwrot tych środków. Mamy paradoksalną sytuację. Jeżeli biuro podróży, zgodnie z wcześniejszymi przepisami do 27.03.2020r. zwróciło by panu pieniądze za imprezę, to już nie mogłoby żądać ich zwrotu. Jeżeli zaś naruszyło prawo i nie zrobiło tego w tym terminie, to zyskało na mocy wstecznego działania przepisu i nie musi od razu zwracać tych pieniędzy. Ma na to 180 dni.