Wielka Sobota 2024. Wieczorna liturgia Wigilii Paschalnej. Modlitwa przy Bożym Grobie

Według tradycji apostołowie rozpierzchli się po śmierci Jezusa, a jedyną osobą, która wytrwała w wierze, była Matka Boża. Dlatego też każda sobota jest w Kościele dniem maryjnym.

Po śmierci krzyżowej i złożeniu do grobu wspomina się zstąpienie Jezusa do otchłani. Wiele starożytnych tekstów opisuje Chrystusa, który budzi ze snu śmierci do nowego życia Adama i Ewę.

Wielka Sobota to według tradycji dzień odwiedzania Bożego Grobu. Ta adoracja potrwa przez cały dzień, ale z zastrzeżeniem liczby uczestników modlitwy do pięciu osób.

Zwyczaj budowania Bożych Grobów zawdzięczamy biskupowi Augsburga - Ulrykowi, który w drugiej połowie X wieku przenosił w Wielki Piątek konsekrowaną hostię do miejscowego kościoła św. Ambrożego, tam składał ją na ołtarzu i przykrywał kamieniem.

W niedzielę Wielkiej Nocy zanosił ją w procesji z powrotem do parafialnego kościoła św. Jana.

Od XI wieku zwyczaj budowania Bożego Grobu pojawił się także we Francji, Włoszech, Austrii i w Czechach. W Polsce od XV wieku przenoszono do Bożego Grobu Najświętszy Sakrament i krzyż. Sto lat później utrwalił się obowiązujący do dziś zwyczaj przechowywania w Bożym Grobie monstrancji zasłoniętej welonem na znak, że Ciało Pańskie było w grobie zawinięte w całun. Wtedy utrwalił się też zwyczaj modlitewnego czuwania w Bożym Grobie i zaciągania przy nim symbolicznych wart przez różne grupy społeczne i zawodowe.

Kto nie uczynił tego w Wielki Piątek, ma okazję w Wielką Sobotę – aż do liturgii Wigilii Paschalnej – do adoracji krzyża. Z powodu epidemii nie wolno jednak ani krzyża całować, ani dotykać. Krzyż powinien pozostawać na ołtarzu albo obok niego, a hołd należy mu oddawać poprzez głęboki pokłon bądź przyklęknięcie.

W ostatnim dniu Wielkiego Tygodnia zwyczajowo błogosławi się pokarmy na śniadanie wielkanocne. Tradycja ta sięga w Polsce przełomu XIII i XIV wieku. Jest także znana w innych rejonach Europy, m.in. w Słowenii, w Styrii i Karyntii w Austrii oraz w Bawarii.

Pokarmy składające się na tzw. święconkę mają swoją utrwaloną symbolikę:

• chleb jest znakiem Ciała Pańskiego,
• mięso i wędliny mają przypominać ofiarne baranki paschalne,
• sól oznacza trwałość i dojrzałość chrześcijańską,
• chrzan - zdrowie i siły fizyczne,
• jajko jest symbolem nowego i odradzającego się życia.

W Wielką Sobotę nie odprawia się mszy świętej aż do wieczora, kiedy to celebrowana jest Liturgia Wigilii Paschalnej - najważniejsze i najdłuższe nabożeństwo roku kościelnego.

Chrześcijanie niemal od początku sprawowali Wigilię Paschalną; pierwsze wzmianki o tym można znaleźć już od 150 roku.

Rozpoczynała się ona w nocy i była bardzo długą, kilkugodzinną celebracją. Na początku rozpalano ognisko, następnie czytano lekcje z Pisma Świętego o wyjściu z niewoli, chrzcie świętym i przymierzu z Bogiem, przeplatane psalmami.

Następnie przygotowujący się przez 2-3 lata dorośli katechumeni przystępowali do sakramentu chrztu, którego udzielał im biskup. Potem szli do miejsca, zwanego signatorium, gdzie biskup udzielał im bierzmowania. Ubrani w białe szaty – symbol nowego życia w Chrystusie, po raz pierwszy przystępowali do Eucharystii.

Współcześnie liturgia Wigilii Paschalnej sprawowana jest w kościołach wieczorem, po zapadnięciu zmroku. Z powodu pandemii bez udziału wiernych.

Składa się na nią Liturgia Światła (przy zapalonym paschale diakon śpiewa „Exsultet”, nawiązujące do chrześcijańskiej starożytności orędzie wielkanocne, obecnie używany tekst orędzia sięga VII wieku). Przed kościołem zapala się ognisko, by od niego odpalić paschał. Po orędziu następuje rozbudowana liturgia słowa z ok. 10 czytaniami ze Starego i Nowego Testament. W ramach Wigilii Paschalnej następuje poświęcenie wody oraz liturgia chrztu. Wierni odnowią przyrzeczenia chrzcielne.

W trakcie tej liturgii po raz pierwszy po okresie wielkiego postu zabrzmi śpiew Alleluja. Po raz pierwszy od wielkoczwartkowej Mszy Wieczerzy Pańskiej odezwą się dzwonki i organy.

Liturgia Wigilii Paschalnej może kończyć się procesją rezurekcyjną.