Wielki Tydzień - rytuały, obrzędy, tradycja, często zapomniane

Obrzędy, zwyczaje wielkanocne łączą w sobie podniosły rytuał najważniejszego w chrześcijaństwie święta z tradycjami ludowymi.

Dni Wielkiego Tygodnia mają swoje znaczenie, których symbolika często już zapomniana, sięga w polskiej tradycji odległych czasów. Już w Wielką Środę na wsi rolnicy starają się nie wykonywać ciężkich prac. To czas na ostatnie porządki w obejściu. Pozostałe po zimie śmieci pali się na bruzdach między polami. Zwyczaj ten przetrwał jeszcze w niektórych okolicach Koniecpola, Olesna, Kochcic, Gwoździan, Lelowa. Ogień unicestwia zło, jakie zalęgło się w mroźne, śnieżne dni.

Wielki Czwartek jest ostatnim dniem Wielkiego Postu. Wieczorem rozpoczyna się Triduum Paschalne, które trwa od mszy Wieczerzy Pańskiej do nieszporów Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego. Jest to w liturgii jedno, nieprzerwane święto. W czwartkowy wieczór między 16. a 21. wspólnoty parafialne obchodzą pamiątkę ostatniej wieczerzy. Tabernakulum pozostaje puste. Milkną kościelne dzwony. Wiernych zwołują drewniane kołatki. Dziś w niewielu rejonach jeszcze używa się kołatek. Na wsi przestrzegany jest wciąż obyczaj zasłaniania w domach luster, krzyży, obrazów z wizerunkami świętych.

W Wielki Piątek nie odprawia się mszy świętej. Około trzeciej po południu, w godzinię śmierci Chrystusa odbywa się specjalne zgromadzenie liturgiczne i Droga Krzyżowa. W ostatnich latach coraz częściej ulicami miast i wsi. W tym dniu przygotowuje się Grób Pański, do którego wieczorem przenosi się uroczyście Najświętszy Sakrament. Zwyczaj urządzania ,pogrzebu Chrystusa" wywodzi się z Palestyny. Do Polski trafił prawdopodobnie z Niemiec. Ale u nas ma najbogatszą oprawę. W naszej historii Grób Pański miał znaczenie symboliczne. W czasie zaborów, hitlerowskiej okupacji był znakiem patriotycznym, nadzieją zmartwychwstania Ojczyzny. Piękne, o wymowie symbolicznej groby są zawsze na Jasnej Górze.

W Wielką Sobotę tradycyjnie odwiedza się groby nie tylko w swojej parafii. I oczywiście święci pokarmy. W miastach już tylko ograniczamy się do przyniesienia do kościoła pisanek, chleba, soli. Na wsi pamięta się jeszcze i o wędlinie, i o chrzanie, cukrowym baranku. Następnego dnia, w Niedzielę Wielkanocną jeszcze przed mszą rezurekcyjną w miastach i na wsi słychać huk petard. Zwyczaj uciążliwy. Po uroczystym śniadaniu w gronie rodzinnym gospodarze nie zapominają o inwentarzu. Koniowi, krowie dobrze jest natrzeć kopyta poświęconą szynką, aby zapobiec ukąszeniu żmii. Jeszcze w pobliżu Gidel, Kłomnic kultywowany jest ten zwyczaj. Resztki święconego chleba dla gospodarskich zwierząt chronią je przed wszelkim robactwem, co choroby przenosi. Zakopane na pastwisku skorupki jajek z wielkanocnego śniadania zapewniają, że po tej trawie krowy dadzą dużo mleka.

I Poniedziałek Wielkanocny. Jak pisał ks. Jędrzej Kitowicz ,Była to swawola powszechna w całym kraju, tak między pospólstwem jako też dystyngowanemi. Kobiety nigdy dyngusa nie zaczynały, ale zaczepione od mężczyzn, podług możności oddawały za swoje". Od kilku lat śmigus-dyngus bardziej popularny jest w miastach niż na wsi. Grupy wyrostków oblewają przechodniów wiadrami wody. Na wsi jest to obyczaj ściśle związany z zabieganiem o względy panny. Niech obejście, w którym mieszka młoda dziewczyna kawalerowie pominą w śmigus-dyngus, to niechybnie dziewczę skazane jest na staropanieństwo".