Wszystko o urlopach

Roman Zemanek, specjalista ds. prawnych w Okręgowym Inspektoracie Pracy, dyżurował w środę 19 czerwca w redakcji "NTO", odpowiadając na pytania czytelników związane z urlopem. Dalszy ciąg relacji z dyżuru (pytania pracowników) za tydzień.

Od 1994 roku prowadzę własną firmę, zatrudniam kilka osób. Nie prowadzę funduszu socjalnego. Czy muszę im wypłacać świadczenia urlopowe?

Pracodawca, który zatrudnia mniej niż 20 pracowników, może, lecz nie musi tworzyć funduszu socjalnego. W takiej sytuacji ma jednak obowiązek wypłacenia pracownikom świadczeń urlopowych. Jeśli pracownik wykorzystuje urlop wypoczynkowy - 14 kolejnych dni kalendarzowych, to przed udaniem się na urlop powinien otrzymać świadczenie urlopowe. Niezależnie od tego wraz z wynagrodzeniem za pracę pracownik otrzymuje wynagrodzenie za urlop. Tak więc musi pan wypłacić pracownikom świadczenia urlopowe. Jego wysokość uzależniona jest od wymiaru etatu. Pracownik zatrudniony na pełnym etacie otrzymuje w tym roku świadczenie urlopowe w wysokości 658 zł i 57 gr, a pracownik zatrudniony na pół etatu otrzymuje 50 proc. tej kwoty.
Czy to prawda, że jeśli pracownik nie dostał świadczeń urlopowych, może ich dochodzić trzy lata wstecz?

Przy świadczeniach urlopowych obowiązek wypłacenia tego świadczenia wynika wprost z ustawy o z.f.ś.s., która ustala także, że należy je wypłacić najpóźniej w ostatnim dniu pracy przed urlopem. Jeśli pan go nie otrzyma, to może zwrócić się do inspekcji pracy z wnioskiem o podjęcie interwencji lub z pozwem do sądu pracy i dochodzić tego świadczenia. Z kodeksu pracy z art. 291 wynika, iż roszczenia pracownicze przedawniają się dopiero z upływem trzech lat, licząc od dnia wymagalności, tak więc może pan dochodzić swych roszczeń do trzech lat wstecz.
Natomiast świadczenia z funduszu socjalnego udzielane na podstawie regulaminu przyjętego w zakładzie nie mają charakteru roszczeniowego. Pracownik może o nie występować, ale jeśli ich nie otrzyma, bo np. pracodawca oraz powołany u niego zespół przyznający świadczenia uzna, że nie spełnia kryteriów, nie może ich żądać. Może ich dochodzić tylko wtedy, gdy przyznano mu już dane świadczenia z funduszu, powziął o tym wiadomość, ale ich ostatecznie nie wypłacono.
Jeśli pracownik zaczyna u mnie pracę 1 czerwca, a wcześniej pracował gdzie indziej, to jakie ma prawa urlopowe?

Pracownik, który podejmuje pracę po raz pierwszy w danym zakładzie, ale już ma za sobą jakieś wcześniejsze staże pracy (pracuje już np. 10 - 15 lat), uprawnienia urlopowe ma od pierwszego dnia pracy u pana, w tym przypadku 26 dni. Nie musi więc wyczekiwać na urlop pół roku czy rok, jak ktoś, kto nigdy wcześniej nie pracował. Pana zadaniem, jako pracodawcy, jest sprawdzenie świadectwa pracy z 2002 roku, musi pan sprawdzić, czy osoba ta pracowała w okresie od stycznia do maja br. i jak rozliczono z nim urlop wypoczynkowy (czy wykorzystał go już w całości, czy też proporcjonalnie, tj. 5/12). Jeżeli wydano go w całości, to pan jako pracodawca nie ma już w 2002 r. żadnych obowiązków wydania urlopu. Natomiast jeśli pracownikowi wydano urlop "w naturze" wg zasady proporcjonalności lub wypłacono ekwiwalent za 5/12, to pozostałe 7/12 winien pan wydać pracownikowi w okresie zatrudnienia przypadającym po 1 czerwca br.

Czy jeśli pracownik nie wykorzystał w jednej części 14 dni kalendarzowych urlopu, to pracodawca może ponosić z tego tytułu konsekwencje?

Pracownik, w związku z tym, że nie był 14 dni na urlopie, nie ma prawa do świadczeń urlopowych. Natomiast inspekcja pracy, jako instytucja nadzoru i kontroli, jeśli otrzyma taką informację (np. poprzez zwykłą, rutynową kontrolę), to wszczyna przeciwko pracodawcy postępowanie w sprawie o wykroczenie. Za naruszenie uprawnień pracowniczych zapłaci pan albo mandat w wysokości do 500 zł (wymierzany przez inspektora pracy), albo grzywnę - do 5 tys. zł - wymierzaną na wniosek inspektora przez sąd. Jednak fakt ukarania pracodawcy nie wywołuje po stronie pracownika prawa do świadczenia urlopowego, gdyż nie był on 14 dni na urlopie.