Żydzi mieszkali w Koźlu 200 lat

Tomasz Kapica
Tomasz Kapica
Na przełomie dwóch stuleci w Koźlu były trzy synagogi. Ostatnia, przy dzisiejszej ulicy 24 Kwietnia, spłonęła 76 lat temu.
Na przełomie dwóch stuleci w Koźlu były trzy synagogi. Ostatnia, przy dzisiejszej ulicy 24 Kwietnia, spłonęła 76 lat temu. Archiwum
Kupcom pozwolono się sprowadzić do Koźla dopiero w połowie XVIII wieku.

Pierwszymi byli Salomon i Marcus Baruchowie, przyjechali tu w 1750 roku. Koźle w XVIII wieku było częścią ważnej drogi prowadzącej z północy Europy na Zachód przeztzw. Bramę Morawską. Właśnie dlatego chętnie osiedlali się tu kupcy, w tym żydowscy. Jak pisze w swym opracowaniu na temat historii Żydów w Koźlu Małgorzata Frąckowiak, w czerwcu 1796 roku powstał tu pierwszy dom modlitw.

Budynek, w którym urządzono świątynię, gmina żydowska nabyła od spadkobierców niejakiego Barucha Steinfeidschena. Jednakże wkrótce pomieszczenia te okazały się być niewystarczające. Gmina szybko rozrastała się, pod koniec XVIII w. liczyła 94 osoby, w związku z czym postanowiono zakupić nowy budynek. 21 marca 1825 r. od aptekarza Schliwy gmina odkupiła z przeznaczeniem na synagogę dwupiętrową nieruchomość przy ul. Słodowej. Budynek ten służył celom religijnym przez ponad 50 lat. We wrześniu 1877 r. zgromadzenie gminy podjęło decyzję o budowie nowej synagogi.

W tym celu bracia Nikolaier z Nysy przekazali na budowę 1000 marek. Z kolei właściciel potężnego majątku z Większyc dr Max Heimann oraz inny z przedsiębiorców Fedro Ring wpłacili na ten cel po 3000 marek. W budowie pomagał też Moritz Urbach, właściciel gorzelni i piwiarni. Mistrzem murarskim został niejaki Schwartzer. Wmurowanie kamienia węgielnego nastąpiło 5 lipca 1883 roku. Synagoga powstała przed Bramą Raciborską na Ratiborer Platz. Dziś to ulica 24 Kwietnia.

Po lewej stronie synagogi znajdowała się plebania rabina. Budynek istnieje do dziś, teraz mieści się tam dyrekcja kozielskiego szpitala. Z kolei w kamienicy, gdzie teraz mieści się oddział dziecięcy szpitala, był dom starców. Świątynię uroczyście otwarto 10 września 1884 roku. Jej rabinem został Arnold Krolik. Synagoga została spalona 10 listopada 1938 roku przez nazistowskie bojówki.

- Gdy dotarliśmy na miejsce, budynek stał już w ogniu - opisywał to wydarzenie w jednej ze swoich książek były mieszkaniec Koźla Josef Groeger. - Wysoka temperatura sprawiła, że miedziane pokrycie dachu topiło się i strumieniami kapało z góry niczym woda. Samochód straży pożarnej stojący niedaleko nie mógł interweniować. Członkowie niemieckiej organizacji SA, którzy mieli zabezpieczyć teren, stali dookoła, niektórzy z nich byli wyraźnie pijani i skakali, wyśpiewując obraźliwą układankę w rytm zmienionego psalmu. Spojrzałem w znajome twarze ludzi, którzy byli świadkami tego strasznego spektaklu i w większości z nich odnalazłem wyraz przerażenia. Wszyscy milczeli.

Jedną z niewielu pozostałości po kozielskich Żydach jest stary cmentarz założony w 1814 r. na terenie gminy Reńska Wieś w okolicy wsi Dębowa. Jego powierzchnia wynosiła 0,28 ha. Nekropolia została częściowo zniszczona przez Niemców w czasie II wojny światowej.Dziś jej pozostałościami opiekują się m.in. więźniowie z kozielskiego aresztu.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na nto.pl Nowa Trybuna Opolska