Trzustka - fabryka enzymów i hormonów

Objawy zapalenia trzustki

Objawy zapalenia trzustki

nagły, gwałtowny ból w nadbrzuszu (może promieniować do pleców i łopatki)
nudności, wymioty
stan podgorączkowy
przyspieszona akcja serca

Ten najbardziej aktywny gruczoł trawienny mieści się między wątrobą a śledzioną - na tylnej ścianie jamy brzusznej. Trzustka w ciagu doby wytwarza ok. 2,5 l soku, zawierającego enzymy, służące do trawienia białek, tłuszczów i cukrów. Produkuje też 2 bardzo ważne hormony: insulinę i glukagen, które z kolei uczestniczą w zamianie części pożywienia w energię.
Trzustka to jest taki uśpiony tygrys - mówi dr n. med. Zbigniew Kowalik, ordynator Oddziału Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej WCM w Opolu. - Określenia tego użył prof. Krzysztof Bielecki, znany w kraju specjalista chirurgii ogólnej i przewodu pokarmowego i jest ono wyjątkowo trafne. Bo jeśli nic ze strony trzustki człowiekowi nie dokucza, to wydaje się ona niegroźnym organem. Ale gdy pojawiają się w niej zmiany, to wtedy powstaje duży problem. Wprawdzie trzustkę zalicza się do narządów lepiej poznanych pod względem fizjologicznym, to jednak ciągle mamy trudności z jej leczeniem. Wynika to z jej budowy anatomicznej, położenia oraz spustoszenia, które potrafi zrobić w jamie brzusznej w przypadku wystąpienia zapalenia.

Choroby trzustki są problemem wielospecjalistycznym.

Ich leczeniem zajmują się chirurdzy, interniści i gastroenterolodzy oraz lekarze z oddziałów intensywnej terapii. Zakres ich współpracy zależy od rodzaju zapalenia, objawów i wyboru postępowania medycznego, sposobu terapii.

Najpoważniejszym problemem jest ostre zapalenie trzustki.

- Przy czym należy wyróżnić dwie postacie zapalenia - podkreśla dr Zbigniew Kowalik. - Pierwsza, obrzękowa, jest lżejsza i potrafi ustąpić po 2-3 dniach. W tym przypadku stosuje się tzw. leczenie objawowe. Ale może być też zapalenie trzustki martwiczo-krwotoczne, które jest bardzo ciężką chorobą. Tu śmiertelność sięga nawet 50 procent. Aby potwierdzić wstępną diagnozę, sprawdza się u pacjenta poziom enzymów trzustkowych. W ciężkich postaciach to jednak nie wystarcza. Wtedy rozstrzygające jest badanie tomografem komputerowym, w którym można stwierdzić obszary martwicze.

Przyczyny ostrego zapalenia trzustki

Przyczyny ostrego zapalenia trzustki

kamica żółciowa - obecność kamieni w przewodach żółciowych, blokujących odpływ soku trzustkowego
nadużywanie alkoholu
Inne, rzadkie, powody to:
zażywanie sterydów, leków moczopędnych, sulfonamidów, cytostatyków
jad skorpiona
przebyta kiedyś świnka
uwarunkowania genetyczne
stany zapalne wątroby
wcześniejsze interwencje lekarskie na drogach żółciowych
nadczynność przytarczyc

Przebieg ostrego zapalenia trzustki jest dramatyczny. - U chorego dochodzi do wstrząsu spowodowanego utratą płynów, które uciekają z układu krążenia i gromadzą się wokół trzustki - tłumaczy dr Kowalik. - En- zymy zaczynają działać destrukcyjnie na samą trzustkę, która je produkuje, rozpuszczając wszystko, co tam jest. Przy dalszym postępie choroby zostają uwolnione toksyny, które osłabiają mięsień sercowy i powodują spadek ciśnienia. Dochodzi do groźnych zaburzeń w pracy płuc, nerek i wątroby. Są kłopoty z krzepnięciem krwi.
Jeżeli trzustka jest zdrowa, to wytwarzany przez nią sok trafia prosto do dwunastnicy i tam trawi pokarmy. Gdy jednak dochodzi do ostrego zapalenia - sok wycieka do jamy otrzewnowej i robi spustoszenie. - Przeżera jelito, żołądek, naczynia krwionośne, wywołując niesamowity ból - opisuje Maciej Gawor, ordynator Oddziału Anestezjologii i Intensywnej Terapii WCM. - Idzie jak pożar, wypalając wszystko po drodze. Z relacji pacjentów wiem, że ból jest tak ogromny, jakby ktoś wbijał im nóż w trzewia. Martwa trzustka wygląda jak rozdeptana kiść winogron.

Leczenie ostrego zapalenia jest długie, trwa kilka miesięcy. - Najpierw podajemy choremu silne środki przeciwbólowe oraz dożylnie odpowiednią ilość płynów, by go nawodnić - tłumaczy dr Zbigniew Kowalik. - Na krótko przestajemy też pacjenta żywić, żeby wyhamować wydzielanie enzymów do przewodu pokarmowego. - Włączamy natomiast żywienie pozajelitowe, aby nie dopuścić do spalania własnych białek przez organizm.

W ciężkich postaciach pacjent wymaga podłączenia do respiratora, inwazyjnego monitorowania, może potrzebować leczenia nerkozastępczego, dlatego musi wtedy przebywać na oddziale intensywnej terapii. - Cały jego organizm zostaje zaatakowany przez rozpadającą się trzustkę, jej enzymy i powstałe toksyny, toczy się o chorego prawdziwa walka - dodaje dr Maciej Gawor. - Jeśli uda nam się podtrzymać przy pomocy aparatury podstawowe funkcje życiowe, to jest szansa, że wyprowadzimy pacjenta ze stanu zagrożenia.

Potem wkraczają chirurdzy, aby zapobiec powikłaniom septycznym. Oczyszczają jamę brzuszną z martwiczych tkanek i wykonują drenaż płynów zalegających wokół trzustki. Nie mogą tego zrobić za wcześnie, by nie wywołać zakażenia, ani się spóźnić. Muszą to optymalnie wyważyć.
- Nie da się jedną operacją wyleczyć ostrego zapalenia trzustki - zaznacza dr Kowalik. - Czasem wymaga to wielokrotnego otwarcia jamy brzusznej. Mieliśmy np. pacjenta, u którego musieliśmy to robić aż 17 razy. Wszystko zakończyło się pomyślnie.

Aby oszczędzić choremu wielokrotnego otwierania i zszywania jamy brzusznej, chirurdzy stosują
specjalne opatrunki z zamkami. Np. na kilka dni "zasuwają" ranę, po czym znowu ją otwierają i w zależności od sytuacji - ponownie ją oczyszczają, wymieniają dreny. Robią to aż do skutku. Chory przez cały ten czas przebywa na oddziale intensywnej terapii. Jest jednocześnie pod opieką chirurgów i anestezjologów.

Trzustce może szkodzić tłuste jedzenie

Co choremu szkodzi

potrawy tłuste, smażone
pokarmy wzdymające: fasola, banany, morele, cebula, czosnek, pory
konserwy, ciasta, kremy

Zalecenia

spożywanie posiłków w niewielkich objętościowo porcjach, ale za to częściej i - o ile to możliwe - w regularnych odstępach
dokładne przeżuwanie pokarmów
uwzględnienie w diecie wyłącznie chudych mięs i wędlin oraz ryb, a także chudego mleka i jego przetworów

Przewlekłemu zapaleniu trzustki towarzyszy jej zwłóknienie oraz nawracające bóle w nadbrzuszu.

Ból pojawia się nie tylko po jedzeniu i to on najczęściej zmusza ludzi do wizyty u lekarza - mówi Jarosław Struzik, ordynator Oddziału Chorób Wewnętrznych, Gastroenterologii, Diabetologii i Endokrynologii WCM w Opolu. - Poza tym mogą występować nudności i wymioty. Pacjenci nie mają apetytu i tracą na wadze. Rozpoznanie przewlekłego zapalenia trzustki, zwłaszcza we wczesnej fazie tej choroby, sprawia jednak pewną trudność. Potrzebna jest dokładna diagnostyka.

Podstawową przyczyną wywołującą przewlekłe zapalenie trzustki jest również - podobnie jak w przypadku ostrego zapalenia - regularnie pity alkohol. Jako inne powody wymienia się: błędy dietetyczne (spożywanie w dużych ilościach tłuszczów i białek), zaburzenia przemiany materii, uszkodzenia wywołane pewnymi lekami (np. immunosupresyjnymi), nadczynność przytarczyc, zablokowanie przez kamienie dróg żółciowych, mukowiscydozę, geny.

- W przypadku alkoholu nie chodzi o kompletne upijanie się, tylko o systematyczność picia - podkreśla lek. med. Jarosław Struzik. - Osoby, które wypijają dziennie 2 lampki wina czy 2 piwa nie są alkoholikami w potocznym rozumieniu tego słowa. Ale ta regularność powoduje, że są narażone na zachorowanie.

Osoba cierpiąca na przewlekłe zapalenie musi zaprzestać picia alkoholu. Powinna ograniczyć tłuszcze w pożywieniu, żeby trzustka nie musiała się męczyć ich trawieniem.
- Z reguły u pacjentów z tym rozpoznaniem trzustka wydziela zbyt mało enzymów potrzebnych do trawienia cukrów, tłuszczów i białek, co w późnej fazie choroby objawia się biegunkami - dodaje ordynator Jarosław Struzik. - Dlatego zaleca się tym osobom regularne zażywanie sztucznych enzymów w tabletkach.

W okresie zaostrzeń chorzy cierpiący na przewlekłe zapalenie trzustki wymagają hospitalizacji. Otrzymują wtedy płyny w formie kroplówki oraz są żywieni pozajelitowo. Gdy zapalenie ma charakter żółciopochodny, istnieje możliwość usunięcia - metodą endoskopową - złogów z dróg żółciowych. Jest to tzw. gastroskopia operacyjna.