Hipotermia to niebezpieczne wychłodzenie organizmu. Jak rozpoznać objawy i zapewnić pierwszą pomoc? Sprawdź stopnie oraz skutki hipotermii

Hipotermia to wychłodzenie ciała w jego centralnej części poniżej 35 stopni Celsjusza. Następuje w sytuacji, gdy tempo utraty ciepła z organizmu jest większe niż szybkość jego wytwarzania. Najczęściej ma to miejsce w okresie zimowym.

Do hipotermii szybciej dochodzi u dzieci czy zwierząt domowych, ponieważ w przypadku małych rozmiarów ciała występuje większy stosunek jego powierzchni do masy – i tempo ucieczki ciepła jest większe. Dodatkowo u małych dzieci nie ma też jeszcze w pełni wykształconych mechanizmów regulacji temperatury ciała.

Zobacz: Jak ubrać dziecko odpowiednio do temperatury, by nie było mu za zimno ani za gorąco?

Przy utracie ciepłoty ciała spowolnieniu ulegają wszystkie procesy przemiany materii, po czym upośledzona zostaje praca układu nerwowego, dochodzi do zaburzeń pracy serca i niewydolności krążenia lub zahamowania czynności ośrodka oddechowego (depresja oddechowa), czego konsekwencją jest śmierć.

Z powodu hipotermii w Polsce umiera kilkaset osób rocznie, a jednym z powodów zgonów jest nieudzielenie pomocy zamarzającej osobie. Objawy hipotermii mogą bowiem przypominać stan po spożyciu alkoholu (który wychłodzeniu też dodatkowo sprzyja). Warto je poznać, by nie przejść obojętnie obok potrzebującej osoby.

Gdy organizm nie może utrzymać normalnej temperatury, z początku uruchamia mechanizmy wytwarzania ciepła związane z ruchem – to trzęsienie się ciała. To kluczowy symptom, po którym następują kolejne, jednak gdy sytuacja robi coraz bardziej niebezpieczna, drżenie zanika.

Tak rozwija się hipotermia – zapamiętaj te objawy:

• dreszcze, drżenia mięśniowe (ale tylko z początku),
• ogólne osłabienie,
• ból i zawroty głowy,
• zimna skóra,
• utrata sił w wyziębionych częściach ciała,
• bladość lub siny odcień skóry,
• lęk, dezorientacja,
• senność,
• trudności z mówieniem,
• zaburzenia koordynacji ruchów,
• sztywność mięśni,
• niemiarowe bicie serca,
• płytki i wolny oddech.

Rodzaj i nasilenia objawów są indywidualne, jednak zmiany występujące w poszczególnych stadiach wychłodzenia różnią się i na ich podstawie można rozpoznać stopień zagrożenia życia.

Wyróżnia się cztery stopnie wychłodzenia organizmu w zależności od temperatury ciała i występujących objawów. Od zaawansowania hipotermii zależy rodzaj pierwszej pomocy, jaką wolno i trzeba udzielić, a także szanse poszkodowanego na przeżycie. Im wychłodzenie jest znaczniejsze, tym ostrożniej należy postępować.

Łagodna hipotermia – przy temperaturze 35-32 st. Celsjusza poszkodowany:

• wciąż jest w stanie sobie pomóc,
• jest przytomny, ew. przestraszony,
• ma silne dreszcze,
• ma zimne dłonie i stopy, które mogą być blade lub sine.

Umiarkowane hipotermia – przy temperaturze 32-28 stopni osoba poszkodowana:

• nie jest już w stanie sobie pomóc,
• jest przytomna, ale senna, obojętna lub zdezorientowana,
• nie ma dreszczy,
• ma chłodną skórę na klatce piersiowej,
• ma nieregularne tętno.

Ostra hipotermia – przy temperaturze 28-24 stopni ofiara:

• jest nieprzytomna, nie reaguje na bodźce, nie rusza się, nie odpowiada,
• ma skórę lodowatą w dotyku,
• oddycha płytko i bardzo powoli,
• serce bije bardzo niemiarowo.

Krytyczna hipotermia – temperatura ciała poniżej 24 stopni wiąże się z tym, że wychłodzona osoba:

• jest nieprzytomna,
• nie oddycha,
• nie ma oznak pracy serca i krążenia krwi.

Hipotermia zawsze wymaga udzielenia pomocy medycznej, dlatego przed przystąpieniem do czynności ratowniczych należy wezwać pogotowie ratunkowe (numer 999 lub 112).

Rodzaj udzielonej pomocy wstępnej zależy od stanu osoby poszkodowanej i powinien być do niego dostosowany, inaczej działania mogą spowodować odwrotny efekt.

Osoby w stanie hipotermii nie wolno:

• ruszać,
• masować,
• nacierać,
• gwałtownie ogrzewać,
• częstować alkoholem.

Co więc należy robić?

• Przenieść osobę poszkodowaną w miejsce, które jest ciepłe i suche, a przynajmniej osłonięte od wiatru, unikając przy tym zbędnych ruchów – powodując odpływ cieplejszej krwi z tułowia do kończyn mogą sprawić, że wracająca do serca zimna krew doprowadzi do zatrzymania obiegu krwi i zatrzymania funkcji życiowych (tzw. efekt afterdrop).
• Zdjąć, ew. rozciąć przemoczone ubrania, przykryć kocami lub śpiworem, osłaniać i ogrzewać zwłaszcza plecy, szyję i głowę.
• Inne czynności zależą od stanu poszkodowanego, a przede wszystkim tego, czy jest przytomny.

Pozostałe zasady postępowania:

• W przypadku łagodnych objawów w pełni przytomną osobę należy ułożyć w śpiworze (mokre ubrania zdjąć bez zbędnych ruchów i osuszyć ciało bez pocierania) w pozycji bocznej ustalonej, zawinąć w płachtę ratunkową lub folię NRC i podawać jej ciepłe, słodkie napoje bez alkoholu.
• Przy umiarkowanych symptomach hipotermii poszkodowanego w stanie apatii i zesztywnienia mięśni nie należy rozbierać, tylko ułożyć z podkurczonymi kończynami jak wyżej i nie pionizować aż do szpitala. Ciepłe, słodzone płyny można podawać tylko osobie w pełni przytomnej.
• Gdy występują objawy ostrego i krytycznego stanu hipotermii, dochodzi do utraty przytomności, nie wolno więc podawać mu żadnych płynów ani jedzenia. Inne zasady postępowania są takie, jak w hipotermii umiarkowanej. W przypadku stwierdzenia ustania czynności serca lub oddechowej należy rozpocząć reanimację. W skrajnej hipotermii można też łatwo uznać, że na pomoc już za późno, jednak poszkodowany ma jeszcze szansę wrócić do życia.

Do hipotermii może do tego dojść wskutek długiego przebywania na zewnątrz przy niskiej temperaturze powietrza, w przepoconym, a tym bardziej w mokrym ubraniu (powoduje pięciokrotnie szybszą utratę ciepła), a także w wodzie (zwiększa utratę ciepłoty aż 30-krotnie), przy jednoczesnym silnym wietrze, a także niskiej wilgotności powietrza.

Niebezpiecznemu wychłodzeniu ciała sprzyjają jej ponadto spożywanie napojów alkoholowych i niektóre czynniki fizjologiczne (np. hipoglikemia, niedożywienie, wyczerpanie, zaburzenia hormonalne). A także m.in. bezruch, miażdżyca czy podeszły wiek, przez co u niektórych osób do wychłodzenia może też dojść w niedogrzanych pomieszczeniach.

Aby zapewnić sobie bezpieczeństwo termiczne, należy dostosować ubiór i czas przebywania na zewnątrz do warunków atmosferycznych. Dzieci i osoby, które nie umieją właściwie ocenić konsekwencji zmarznięcia, wymagają na dworze opieki lub kontroli.

Zimą z domu nie należy wychodzić bez ciepłego ubrania nawet na chwilę, zawsze mogą bowiem wystąpić nieprzewidziane okoliczności, które przedłużą pobyt na dworze. W przypadku dalszych wypraw i wypadów samochodem również należy mieć przy sobie cieplejszy ubiór, ogrzewacze, koce czy płachty ratunkowe. Z uwagi na duże ryzyko szybkiej hipotermii przygodę z morsowaniem należy rozpoczynać i rozwijać tylko z odpowiednim przygotowaniem i nadzorem. W zimnej wodzie utrata przytomności może nastąpić nawet po kilkunastu minutach, w śmierć – po kilkudziesięciu.