Praca dla piętnastolatka

Akty prawne regulujące problematykę pracy młodocianego:
- dział IX kodeksu pracy, art. 190-206;
- rozporządzenie o przygotowaniu zawodowym młodocianych i ich wynagradzaniu (Dz.U. z 1996 r. nr 60, poz. 278),
- rozporządzenie o organizowaniu i finansowaniu praktycznej nauki zawodu (Dz.U. z 1992 r. nr 97, poz. 479),
- wykaz prac wzbronionych młodocianym (Dz.U. z 1990 r. nr 85, poz. 500 ze zm.).

Kto to jest młodociany?
Pracownikiem młodocianym, w rozumieniu przepisów prawa pracy, jest osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18.

W jakich przypadkach można zatrudniać młodocianego?
* Podstawowym warunkiem jest ukończenie przez młodocianego 15 roku życia,
* ukończenie co najmniej szkoły podstawowej,
* aktualne świadectwo lekarskie, stwierdzające, iż praca danego rodzaju nie będzie szkodzić jego zdrowiu.
Młodocianego, który nie posiada kwalifikacji zawodowych, można zatrudniać tylko w celu przygotowania zawodowego.

Czy są dopuszczalne odstępstwa co do wykształcenia i wieku młodocianego?
Wyjątki takie dopuszcza rozporządzenie MPiPS z 29.05.1996 r. (Dz.U. nr 62 poz. 291). Wyjątkowo można zatrudnić młodocianego, który nie ukończył szkoły podstawowej, na wniosek jego ustawowego przedstawiciela (rodzica lub opiekuna prawnego), pod warunkiem przedstawienia orzeczenia lekarskiego, wydanego przez lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badań profilaktycznych pracowników, stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy.
Dodatkowym warunkiem jest to, iż młodociany nie podlega obowiązkowi szkolnemu lub uzyska zwolnienie kuratora oświaty albo ma ukończone 15 lat, podlega obowiązkowi szkolnemu i posiada zwolnienie dyrektora szkoły podstawowej właściwego dla miejsca zamieszkania na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą, bądź skierowanie dyrektora szkoły podstawowej do klasy przysposabiającej do pracy zawodowej. Młodociany taki może świadczyć pracę u pracodawcy lub w ramach OHP.

Czy dopuszczalne jest zatrudnianie osoby poniżej 15. roku życia?
Tak, ale musi ona mieć powyżej 14 lat i ukończoną szkołę podstawową. Na wniosek przedstawiciela ustawowego może być zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego, ale wyłącznie poprzez naukę zawodu.
Prócz zgody rodzica lub opiekuna prawnego niezbędna jest jeszcze pozytywna opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej i orzeczenie lekarza, stwierdzającego brak przeciwwskazań do podjęcia przez młodocianego nauki w określonym zawodzie.

Przygotowanie zawodowe młodocianego może odbywać się poprzez:
- naukę zawodu mającą na celu przygotowanie młodocianego do pracy w charakterze wykwalifikowanego robotnika lub czeladnika. Nauka realizowana jest poprzez kształcenie teoretyczne w szkole, jak i praktykę organizowaną u pracodawcy. Nauka zawodu trwa od 33 do 36 miesięcy
- przyuczenie do wykonywania określonej pracy - polega na przygotowaniu młodocianego do pracy w charakterze robotnika przyuczonego i może dotyczyć prac, których rodzaj nie wymaga odbycia nauki zawodu. Przyuczenie takie trwa od 3 do 6 miesięcy, natomiast członków OHP może być przedłużony jeszcze o 12 miesięcy i łącznie trwa nie dłużej niż 18 miesięcy.

Czy można zatrudnić młodocianego, którego nie zamierzamy przyuczać?
Brak elementu przyuczania lub nauczania nie pozwala na zawarcie umowy o pracę. Zatrudnianie młodocianych musi obejmować równolegle zarówno naukę, jak i praktykę.

Jakie elementy powinna zawierać umowa o pracę?
Umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego zawiera się w zasadzie na czas nieokreślony i powinna ona zawierać co najmniej cztery podstawowe ustalenia:
* rodzaj przygotowania zawodowego (czy jest to nauka zawodu czy też przyuczenie do wykonywania określonej pracy),
* czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego,
* sposób dokształcania teoretycznego,
* wysokość wynagrodzenia.
Dopuszcza się możliwość zawarcia umowy na czas określony, jeżeli pracodawca zatrudnia w celu nauki zawodu większą liczbę młodocianych, niż wynika to z jego potrzeb. Wówczas okres takiej umowy winien odpowiadać czasowi nauki, przewidzianemu planem nauczania.

Jakie obowiązki ma pracodawca zatrudniający młodocianego?
Po zawarciu umowy o pracę pracodawca musi prowadzić przygotowanie zgodnie z programem nauki i przestrzegać czasu pracy młodocianych oraz wykazu prac wzbronionych. Jego obowiązkiem jest także prowadzenie ewidencji pracowników młodocianych, zapewnienie im opieki i pomocy niezbędnej dla ich przystosowania się do właściwego wykonywania pracy, przeszkolenie w zakresie bhp i wydanie odzieży i obuwia roboczego, udzielania urlopów wypoczynkowych. Pracodawca musi także, rzecz jasna, wypłacić młodocianemu wynagrodzenie.