Sowa mądra głowa? Niekoniecznie. Ornitolog rozwiewa wszelkie wątpliwości o tych niezwykłych ptakach

Popkultura czerpie z natury, czego najlepszym przykładem jest chyba sowa z Kubusia Puchatka. Dodajmy jednak, że tradycja ta jest znacznie starsza i pochodzi z antycznej Grecji, do czego zresztą nawiązuje nazwa naukowa jednej z polskich sów, pójdźki, nawiązująca wprost do greckiej bogini Ateny. Opinia się wzięła pewnie z jakieś tajemniczości, może trudności w obserwacjach. Na pewno jednak nie jest to nawiązanie doskonałe.

Zobacz: Ciekawostki o sowach

W Polsce występuje 13 gatunków sów, nie wszystkie są lęgowe. Czasami niektóre, jak majestatyczna sowa śnieżna, marzenie każdego obserwatora ptaków, pojawiają się w naszym kraju raz na kilka lat. Sowy paradoksalnie są bardzo zróżnicowane. Zarówno pod względem trybu życia, diety, a nawet wielkości. Spotkamy bowiem niewielką, wielkości szpaka, sóweczkę, ale i olbrzymiego – praktycznie wielkiego jak orzeł - puchacza.

Sóweczka bywa aktywna w ciągu dnia, natomiast większość sów zdecydowanie preferuje nocny tryb życia. Są takie które, jak puchacz, potrafią złapać wielkie ssaki, takie, które polują na ptaki, a w Japonii żyje nawet gatunek wyspecjalizowany w łowieniu ryb.

Jak wspomniałem, dieta jest zróżnicowana, choć wszystkie nasze sowy są mięsożerne. W zasadzie potrafią się adaptować do lokalnych warunków pokarmowych. Pokazano na przykład, że puszczyki w miastach łapią znacznie więcej ptaków, niż gdy zamieszkują lasy. Liczba wykarmianego potomstwa zależy od tego, ile jest dostępnego pokarmu, w tzw. mysich latach, czyli podczas gradacji gryzoni ich legi są większe, a że jaja składane są asynchronicznie co 2-3 dni to rzeczywiście jest spora rozpiętość wieku pomiędzy potomstwem.

Jednak w naturze najczęściej bywa tak, że rodzice więcej inwestują w najstarsze, najsilniejsze potomstwo i sowy nie są wyjątkiem.

Po pierwsze zauważmy, że oczy sowy umieszczone są z przodu głowy, a nie jak u większości ptaków po bokach. Zatem bardziej przypominają twarz człowieka, a więc w nawiązaniu do wcześniejszego pytania, pewnie to także dało podstawę do myślenia o wyjątkowej sowiej inteligencji. Ich oczy praktycznie są nieruchome, a wszystko przez to, że u sów pomiędzy gałką oczną, a oczodołem nie ma mięśni. Pytanie co dają takie oczy. Otóż tak jak u nas – widzenie stereoskopowe, czyli w formacie 3D.

Szlara to układ piór ułożonych wokół dziobu i oczu. Pióra te są krótsze, a często także jaśniejsze od reszty upierzenia, przez co nadają charakterystyczny, twarzowy, wygląd.

Nie, sowy samodzielnie nie budują gniazd. Jednak są bardzo plastyczne i w tych życiowych aspektach. Potrafią zająć stare gniazda innych ptaków, np.:

• dość pospolita sowa uszata zajmuje stare gniazda wron i srok,
• puchacz zaś gniazda bielików,
• uszatka błotna składa jaja niemal wprost na ziemi, na torfowisku,
• płomykówka zadowoli się kawałkiem belki na poddaszu kościoła,
• pójdźka szczeliną w budynku,
• puszczyki lubią naturalne dziuple, podobnie jak włochatki.

I to, co najciekawsze, możemy sowom pomóc, bo lubią wykorzystywać specjalnie dla nich przygotowane budki lęgowe i wiklinowe kosze. Warto to robić, bo sowy odwdzięczają się nam tępieniem gryzoni.

Sowy to ptaki tajemnicze, budzące zainteresowanie, ale dalecy jesteśmy od pełnego poznania ich fascynującego życia. Moim zdaniem jedną z najbardziej niesamowitych rzeczy jest ich niemal bezszelestny lot. Nie trzepoczą skrzydłami, nie robią hałasu. Wszystko przez subtelności budowy anatomicznej, układu kości, mięśni, a nawet pokrytych specjalnym meszkiem piór. Lot ten jest tak niebywały, cichy i wydajny energetycznie, że próbują go naśladować konstruktorzy samolotów. Na razie bezskutecznie.