W końcu dobili targu

SONDA
Czy gmina strzelecka powinna zapłacić odszkodowanie gminie żydowskiej?

Bernard Klyta z Ujazdu, urzędnik samorządowy:
- Z tego, co wiem, sala gimnastyczna miała być przekazana gminie żydowskiej. Jeśli udało się dojść do porozumienia i nie będzie trzeba tego robić, to bardzo dobrze. Strzelce tym samym nie stracą jakże potrzebnego obiektu. Lepiej w tej sytuacji zapłacić.

Sylwiusz Kowalczyk ze Strzelec Opolskich, nauczyciel:
- Jeżeli rzeczywiście gmina żydowska była właścicielem bożnicy tu kiedyś stojącej i może to udokumentować, to naturalne jest, że stara się o rekompensatę. Jeśliby mi odebrano jakieś dobra, a miałbym możliwość choć w części na ich odzyskanie, zapewne bym się o to starał.

Zdzisław Bednarz ze Strzelec Opolskich, emeryt:
- Uważam, że to wyłudzanie pieniędzy przy tak trudnej sytuacji w kraju. Hala sportowa pełni funkcje społeczne, wychowawcze. Korzystają z niej stale dzieci ze szkoły nr 1. Lepiej byłoby przeznaczyć te pieniądze dla osób, które nie mają pracy, nie mają na chleb.

Robert Niestój z Leśnicy, uczeń szkoły średniej:
- 200 tys. zł to nie jest mało. Ale jeśli gmina żydowska się upomniała i ma dowód na to, że rekompensata im się należy, to trzeba zapłacić.

Sporny obiekt stoi przy placu Żeromskiego 5b. Obecnie mieści się w nim siedziba Ośrodka Sportu i Rekreacji oraz sale sportowe, z których korzystają mieszkańcy.
Jak uzyskano kwotę 200 tys. zł? Strzelecki urząd miejski wycenił budynek i grunt na 771.270 zł. Od tej sumy odjęto nakłady poniesione na przebudowę, adaptację i modernizację dawnej synagogi, w której po wojnie mieścił się magazyn pasz. Strzelczanie obliczyli, że włożyli w budynek przy placu Żeromskiego 515.200 zł. Różnica pomiędzy kwotami wyniosła 256 tys. zł.
Przedstawiciele strony żydowskiej zrobili własną kalkulację i zaproponowali strzeleckiemu samorządowi odszkodowanie w wysokości 245 tys. zł. Po targach obydwie strony zaakceptowały kwotę o 45 tys. niższą.
Pierwsza ratę, w wysokości 50 tys. zł, strzelecka gmina musi zapłacić do 30 czerwca 2004 roku. Kolejne, po 30 tys. zł, co kwartał do września 2005 roku. Pieniądze będą przekazywane na konto gminy wyznaniowej we Wrocławiu.
- Doprowadziliśmy z panem burmistrzem sprawę do końca - mówi Alicja Kobus, pełnomocnik gminy żydowskiej we Wrocławiu. - Myślę, że jedna i druga strona będzie z tego rozwiązania zadowolona. Obiekt służy społeczeństwu i takie rozwiązanie jest właściwe - przyznaje.
Burmistrz Krzysztof Fabianowski komentuje ugodę tak: - Z jednej strony cieszę się, że udało się realistycznie i życzliwie ten problem rozwiązać - zaznacza burmistrz Strzelec Opolskich. - Z drugiej żałuję, że nie ma systemowych rozwiązań dotyczących spraw własności. Często, jak w tym przypadku, gminy pozostawiane są samym sobie - dodaje.

Oficjalnie sprawa zostanie zakończona, gdy przed Komisją Regulacyjną ds. Gmin Wyznaniowych Żydowskich przy MSWiA w Warszawie obie strony podpiszą ugodę. Od jej postanowień nie ma odwołania.
Przypomnijmy, że historia sporu o własność gruntu i zabudowań przy placu Żeromskiego 5b zaczęła się w 1999 roku. Wtedy to Gmina Żydowska we Wrocławiu, prawny następca Gminy Żydowskiej w Strzelcach Opolskich, upomniała się o przywrócenie jej prawa własności do obecnej sali gimnastycznej, która stoi na miejscu dawnej synagogi. Gminy zaczęły słać do siebie oświadczenia i dokumenty potwierdzające ich prawo do budynku i działki.
- W rozmowach z przedstawicielami gminy żydowskiej powoływaliśmy się na ustawę z 1990 roku, na bazie której wojewoda przekazał majątek Skarbu Państwa, w tym przypadku salę gimnastyczną, gminie strzeleckiej - tłumaczy Krzysztof Nowak, sekretarz gminy Strzelce Opolskie. Żydzi przytaczali w pismach ustawę z 1997 roku o stosunku państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczpospolitej Polskiej, z której wynika, że mają prawo żądać zwrotu nieruchomości. Nie mieli jednak dokumentów potwierdzających ich prawo do spornego budynku.

Sprawa trafiła do Komisji Regulacyjnej ds. Gmin Wyznaniowych Żydowskich przy MSWiA. W sierpniu bieżącego roku odbyło się jej posiedzenie.
- Tuż przed rozprawą przedstawiciele gminy żydowskiej przysłali nam dokument przetłumaczony z języka niemieckiego, z którego wynikało, że budynek należał do niej - mówi sekretarz Nowak.
Oryginał aktu własności Żydzi pokazali komisji na rozprawie w Warszawie. W tej sytuacji zgodnie z prawem hala gimnastyczna powinna zostać oddana gminie wyznaniowej. Wyznaczono 60 dni na zawarcie ugody.
Gminy przedłużyły terminy dogadania się i w dopiero listopadzie zawarły ugodę. Żydzi nie wnieśli żadnych innych roszczeń względem strzeleckiej gminy.
PRZED LATY I DZIŚ
Synagoga żydowska na placu Żeromskiego, wtedy Nowym Rynku, istniała już w 1901 roku. Potwierdza to dokument, w którym gmina wyznaniowa prosi o pozwolenie na zrobienie dobudówki. Wykonał ją mistrz murarski M. Hohmann. Do bożnicy wchodziło się od strony ulicy Wałowej, wtedy Wallstrasse. Przylegała jak obecnie do ul. Strażackiej, wówczas Garnizonowej. W przybudówce dwustronne schody prowadziły na balkony wewnątrz świątyni. Do 1942 roku bożnica była wpisana w dokumentach jako własność Gminy Żydowskiej w Strzelcach Opolskich, później Związku Żydów Rzeszy w Niemczech. Po wojnie w murach synagogi był magazyn rolno-spożywczy Gminnej Spółdzielni Samopomocy Chłopskiej. Składowała tam pasze dla bydła. GS użytkował ją do 1964 r. Wtedy powstał pomysł na przebudowę obiektu. Projekt modernizacji zrobiono w roku 1974. Zatwierdził go Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki w Warszawie. Halę sportową budowano w czynie społecznym, głównie ze składek ludności. Jedną czwartą kosztów, czyli 5 milionów złotych, pokryła Cementownia w Strzelcach Opolskich. Całość wyniosła 19 200 mln zł. Przebudowę zakończono w 1976 r.
Z sali sportowej korzystają uczniowie szkoły podstawowej nr 1 i Zespołu Szkół Specjalnych przy ulicy Jordanowskiej. Popołudniami wynajmowana jest przez zakłady pracy i różne organizacje. W budynku ulokowana jest siedziba sekcji biegowo-narciarskiej, piłki siatkowej, biura związku piłki nożnej i OSiR-u, siłownia. Prowadzony jest tu aerobic i ćwiczenia dla słuchaczy uniwersytetu trzeciego wieku.