Dopalacz w pigułce

W czasie kilkunastu dni sesji każdy sposób wydaje się dobry - byle tylko zaliczyć semestr, zdać egzamin, mieć odpowiednią średnią. Jedni sięgają wtedy po narkotyki - np. amfetaminę, inni zaopatrują się w kawę, napoje energetyzujące czy tabletki, które mają wręcz za nich zdać egzaminy.

Najpopularniejszymi "wspomagaczami" są: kawa i napoje zawierające kofeinę, np. red bull. Mniejsze ilości kofeiny zawiera kakao, a największe - kawa, zwłaszcza parzona w ekspresie. Kofeina - o co najbardziej chodzi jej fanom - pobudza pracę kory mózgowej, a co za tym idzie - ułatwia przebieg procesów umysłowych, usuwa znużenie, zmęczenie czy ból głowy. Przyspiesza też oddech, pracę serca i podnosi ciśnienie krwi.
Działanie kofeiny zależne jest od naszych genów. Jednych kawa zgodnie z opisanym powyżej działaniem będzie pobudzać, ożywiać i napędzać, a innych najzwyczajniej uśpi. Naukowcy zgodni są jednak co do jednego - kofeina i substancje, w których skład wchodzi uzależnia najmocniej ze wszystkich "wspomagaczy". Ponadto - im dłużej pijemy napoje kofeinowe, tym większe ich ilości musimy spożywać, by osiągać pożądany stan. Naukowcy ostrzegają też przed piciem mieszanek napoi energetyzujących i alkoholu. To najbardziej odwadniające, a przez to bardzo niebezpieczne mikstury.
W napojach typu red bull popularnym składnikiem pobudzającym jest też tauryna - aminokwas, którego zawartość w jednej puszce red bulla jest równa ilości tej substancji w 500 szklankach czerwonego wina. Źródłem kofeiny w napojach jest również guarana lub wyciąg z jej nasion.

Efedryna to, substancja pochodzenia roślinnego. Już pięć tysięcy lat temu używano jej w starożytnych Chinach. Zawarta jest w mahuanie, roślinie rosnącej w m.in. w Azji. Efedryna stosowana jest przy leczeniu takich schorzeń jak: astma, katar sienny, zapalenie: oskrzeli, gorączka, artretyzm czy obrzęki. Stosowana jest również w preparatach odchudzających. Często w połączeniu z kofeiną i aspiryną jako "wspomagacz" stosują ją kulturyści. Najpopularniejszym wśród studentów jej dostarczycielem jest natomiast tussipect - lek na kaszel dostępny w tabletkach i syropie.
Efedryna w dużych ilościach (studenci wypijają nawet butelkę, dwie syropu dziennie albo zjadają 15-20 tabletek) pobudza ruchowo i psychicznie, może wpędzać w stan niepokoju, bezsenności. Pobudza ona mięsień sercowy, podnosi ciśnienie, przyspiesza oddech. Może powodować nudności, drżenie mięśni i wypryski skórne. Substancja ta dotlenia organizm, zwiększa wydolność i wytrzymałość, powoduje wydzielanie adrenaliny. Jest jednak szkodliwa dla serca, ciśnienia, wątroby. W budowie przypomina amfetaminę - według jednej z receptur z efedryny można w bardzo prosty sposób wytwarzać amfetaminę.

Lecytyna to podobnie jak kofeina i efedryna, substancja pochodzenia roślinnego. Zawarta jest głównie w soi. Jest to również składnik niemal każdej komórki ciała człowieka. W aptekach dostępna jest w formie różnego rodzaju tabletek czy syropów. Jest to - spośród wszystkich wymienionych substancji - środek rzeczywiście wspomagający pamięć, choć jej działanie również zależy od organizmu. W przypadku jednych będzie działać jako "wspomagacz", dla innych jej działanie może się okazać zupełnie obojętne.

OPINIA
Radosław Maj, przewodniczący Koła Naukowego Chemików UO:
- Spośród wszystkich omówionych substancji pamięć rzeczywiście może wspomagać lecytyna. Co do działania pozostałych środków nie jestem przekonany. Efedryna ożywia i pobudza, zatem po jej zażyciu nie czujemy się senni czy zmęczeni. Podobnie działa kofeina. Jednak wszystko to są substancje chemiczne, które zażywane w dużych ilościach przez dłuższy czas nie pozostają bez wpływu na organizm. Jeśli raz na pół roku wypiję szklankę czy dwie "Plusza" - nie powinno mi się nic stać. Ale jeśli będę go pić przez miesiąc kilka razy dziennie - w organizmie mogą nastąpić trwałe zmiany. A na pamięć najlepszy jest sen. Nie wolno się też objadać ani pić kawy. Najlepszym napojem na czas sesji jest niegazowana woda mineralna.

Lecytyna pobudza układ nerwowy, wzmacnia zdolność koncentracji i - co dla studentów najważniejsze - wspomaga zapamiętywanie. Codzienne, długotrwałe przyjmowanie ułatwia myślenie, redukuje znużenie, zwiększa żywotność. Obniża ona też poziom cholesterolu, zmniejsza ryzyko zachorowań na miażdżycę, korzystnie wpływa również na wątrobę.

Składnikiem pobudzających pastylek musujących - np. pluszzza - jest L-karnityna. Tego rodzaju tabletki nie wpływają jednak na wzmocnienie zdolności uczenia się, zapamiętywania. Ożywiają, zwiększają wydolność organizmu, przeciwdziałają zmęczeniu, wspomagają przemianę tłuszczów. Zalecana jest głównie dla osób otyłych i obciążonych dużym wysiłkiem fizycznym.