Leczenie kanałowe – kiedy jest potrzebne i jak przebiega?

Leczenie kanałowe jest jednym z najczęściej wykonywanych zabiegów stomatologicznych, który ma na celu uratowanie zęba przed usunięciem i zapobieganie rozprzestrzenianiu się infekcji do okolicznych tkanek. Jest to zabieg skomplikowany i wymagający precyzji, dlatego warto poznać jego przebieg, wskazania i możliwe powikłania. W tym artykule postaram się opisać leczenie kanałowe w sposób obszerny i naukowy, korzystając z wiedzy i doświadczenia.

Leczenie kanałowe polega na usunięciu zainfekowanej miazgi z wnętrza zęba, oczyszczeniu i opracowaniu kanałów korzeniowych oraz wypełnieniu ich specjalnym materiałem, który zapewnia szczelność i stabilność zęba. Miazga jest tkanką łączną typu embrionalnego, która wypełnia komorę miazgi i kanały korzeniowe. Zawiera ona naczynia krwionośne, nerwy, komórki i włókna. Główną funkcją miazgi jest odżywianie zęba, odbieranie bodźców czuciowych i tworzenie nowej warstwy zębiny.

Miazga może ulec zapaleniu na skutek różnych czynników, takich jak:

• próchnica – najczęstsza przyczyna zapalenia miazgi, polegająca na demineralizacji szkliwa i zębiny przez kwasy produkowane przez bakterie znajdujące się w ubytku próchnicowym;
• uraz – mechaniczne uszkodzenie zęba przez uderzenie, upadek lub nadmierny nacisk, które może spowodować pęknięcie lub złamanie zęba i naruszenie ciągłości miazgi;
• nadżerka – ścieranie się warstw twardych zęba przez nieprawidłowe szorowanie lub zgryzanie twardych przedmiotów, co prowadzi do odsłonięcia miazgi;
• erozja – utrata warstw twardych zęba przez działanie kwasów pochodzących z diety lub żołądka, co również naraża miazgę na działanie czynników drażniących;
• starzenie się – fizjologiczne zmiany zachodzące w miazdze wraz z wiekiem, takie jak zmniejszenie ilości komórek i naczyń krwionośnych, zwłóknienie i sklerotyzacja.

Zapalenie miazgi może być odwracalne lub nieodwracalne. W przypadku zapalenia odwracalnego możliwe jest zachowanie żywotności miazgi poprzez usunięcie czynnika etiologicznego (np. ubytku próchnicowego) i odbudowę zęba. W przypadku zapalenia nieodwracalnego konieczne jest leczenie kanałowe, ponieważ miazga nie jest zdolna do regeneracji i stanowi źródło infekcji bakteryjnej.

Leczenie kanałowe składa się z kilku etapów, które mogą być wykonywane w jednej lub kilku wizytach w zależności od stopnia zaawansowania zapalenia, liczby kanałów do leczenia i metody leczenia. Ogólny schemat leczenia kanałowego przedstawia się następująco:

1. Znieczulenie miejscowe – podanie środka znieczulającego w okolicy zęba do leczenia, aby zapewnić pacjentowi komfort i brak bólu podczas zabiegu. W zależności od lokalizacji zęba może być to znieczulenie przewodowe lub nasiękowe.
2. Izolacja pola operacyjnego – założenie koferdamu, czyli specjalnej gumowej osłony na ząb i sąsiednie zęby, aby zapobiec przedostawaniu się śliny i bakterii do wnętrza zęba i utrzymać suchą i czystą powierzchnię roboczą.
3. Otwarcie komory miazgi – wykonanie otworu w koronie zęba za pomocą wiertła lub specjalnych końcówek ultradźwiękowych z nasypem diamentowym, aby uzyskać dostęp do komory miazgi i kanałów korzeniowych.
4. Usunięcie miazgi – wykorzystanie specjalnych narzędzi (pilników, strzykawek, irygatorów) do usunięcia zainfekowanej miazgi z komory i kanałów, a także do oczyszczenia i poszerzenia kanałów. W tym etapie stosuje się również środki antyseptyczne i płukanie roztworem soli fizjologicznej lub nadtlenku wodoru, aby zdezynfekować wnętrze zęba. Dezynfekcja kanałów może nastąpić również za pomocą lasera.
5. Pomiar długości kanałów – użycie specjalnych przyrządów (aparatów radiologicznych lub elektronicznych edometrów) do określenia długości kanałów korzeniowych, co jest niezbędne do prawidłowego wypełnienia kanałów. Zwykle wykonuje się również zdjęcie rentgenowskie zęba, aby ocenić stan kanałów i okolicznych tkanek. Przy bardziej skomplikowanym układzie korzeniowym może być wymagane CBCT, czyli tomografia komputerowa stożkowa wiązki promieniowania rentgenowskiego, która pozwala na trójwymiarową wizualizację struktury zęba.
6. Wypełnienie kanałów – wprowadzenie do kanałów specjalnego materiału wypełniającego (gutaperki), który jest podgrzewany i uplastyczniany, a następnie dociskany do ścian kanałów za pomocą kondensatorów. Gutaperka jest materiałem biokompatybilnym, który zapewnia szczelność i stabilność zęba. Dodatkowo stosuje się również materiały uszczelniające (cementy), które wypełniają ewentualne szczeliny między gutaperką a zębiną. Jest wiele metod wypełniania kanałów korzeniowych. Metodę wybiera lekarz endodonta, w oparciu o wcześniejszą analizę szerokości i długości kanałów korzeniowych.
7. Odbudowa korony – zamknięcie otworu w koronie zęba za pomocą tymczasowego lub stałego wypełnienia (materiału kompozytowego lub cementu glasjonomerowego). W przypadku dużych ubytków lub osłabienia zęba może być konieczne wykonanie odbudowy protetycznej (korony lub wkłądy koronowo korzeniowe ), która zapewni lepszą estetykę i funkcjonalność zęba.

Leczenie kanałowe może być wykonywane w sposób tradycyjny lub mikroskopowy. Metoda tradycyjna polega na czyszczeniu i wypełnianiu kanałów za pomocą ręcznych lub mechanicznych narzędzi, które są wprowadzane do wnętrza zęba przez otwór w koronie. Metoda mikroskopowa wykorzystuje specjalny mikroskop stomatologiczny, który pozwala na lepsze oświetlenie i powiększenie pola operacyjnego, co ułatwia identyfikację i leczenie kanałów, zwłaszcza tych trudno dostępnych lub skrzywionych. Metoda mikroskopowa jest zdecydowanie lepszą metodą dlatego w naszym gabinecie stosujemy leczenie wyłącznie mikroskopowe.

Leczenie kanałowe jest zabiegiem bezpiecznym i skutecznym, jednak jak każdy zabieg medyczny może wiązać się z pewnym ryzykiem powikłań. Najczęstsze powikłania leczenia kanałowego to: · ból po zabiegowy może występować u około 40% pacjentów po leczeniu kanałowym i jest spowodowany stanem zapalnym tkanek około korzeniowych lub nadwrażliwością zęba Warto tutaj jeszcze wspomnieć, że leczenie kanałowe może być jednoetapowe lub wieloetapowe. Tą decyzję należy oprzeć o stan zęba i tkanek okołowierzchołkowych. Jeśli jest duży ubytek tkanek okołowierzchołkowych często najpierw wypełnia się kanały korzeniowe specjalnym wypełnieniem czasowym często zawierającym antybiotyki. Dopiero po zagojeniu się ubytku kości wokół szczytu korzenia przystępuje się do ostatecznego wypełnienia kanału.