Przyczyny cukrzycy – skąd się bierze ta choroba?

Przyczyny cukrzycy

Co powoduje cukrzycę? W powszechnym przekonaniu osoby chętniej sięgające po słodycze mają większą szansę na rozwój cukrzycy. A to nie do końca jest prawda, bo jest wiele innych czynników, które wpływają na rozwój tej choroby. Jakie są przyczyny cukrzycy? Czy mamy wpływ na jej rozwój? Czy dieta może pomóc uchronić się przed tą dolegliwością? Wyjaśniamy.

SPIS TREŚCI:

1. Cukrzyca – pierwsza niezakaźna epidemia na świecie
2. Od czego jest cukrzyca?
3. Przyczyny cukrzycy typu 1
4. Cukrzyca typu 2 – przyczyny
5. Cukrzyca typu 3 i inne cukrzyce wtórne – jakie mają przyczyny?
6. Otyłość i zła dieta jako przyczyny cukrzycy
7. Ryzyko cukrzycy a catering dietetyczny – Opole

Cukrzyca – pierwsza niezakaźna epidemia na świecie

Cukrzyca jest chorobą cywilizacyjną, która stanowi poważny problem zdrowotny i ekonomiczny na świecie. Jest jedną z najczęściej występujących chorób przewlekłych, i – niestety – mimo coraz większej świadomości społecznej, liczba zachorowań ciągle powiększa się. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) liczba osób chorych na cukrzycę wzrosła ze 108 milionów w 1980 roku do 422 milionów w 2014 roku. I ciągle rośnie. Ze względu na coraz częstsze diagnozowanie kolejnych przypadków, określana jest jako pierwsza niezakaźna epidemia na świecie.

Od czego jest cukrzyca?

Cukrzyca to tak naprawdę określenie grupy chorób metabolicznych, których wspólną cechą jest przewlekłe występowanie hiperglikemii, czyli stanu podwyższonego stężenia glukozy we krwi. Zbyt wysoki poziom cukru wynika z zaburzenia wydzielania i/lub działania insuliny, czyli hormonu regulującego (obniżającego) stężenie glukozy. Utrzymująca się przez dłuższy czas hiperglikemia może nie tylko dawać szereg objawów, ale powoduje też zaburzenie czynności, uszkodzenie, a nawet niewydolność różnych narządów, m.in.: oczu, nerek, serca, a także naczyń krwionośnych i nerwów.

Co zatem powoduje zaburzenia w produkcji insuliny lub stan, w którym komórki organizmu nie są w stanie w odpowiedni sposób na nią reagować? Przyczyny cukrzycy zależą od kilku czynników, które różnią się w zależności od typu samej dolegliwości. Ze względu na czynniki wpływające na rozwój choroby i jej przebieg wyróżnią się cukrzycę typu 1, 2, 3 oraz cukrzycę ciężarnych.

Przyczyny cukrzycy typu 1

To choroba autoimmunologiczna, określana także jako cukrzyca insulinozależna. Bezpośrednią przyczyną cukrzycy typu 1 jest wytwarzanie przez organizm przeciwciał przeciwko własnym komórkom trzustki (tzw. beta wysp trzustkowych) odpowiedzialnych za produkcję insuliny. W efekcie w organizmie ten hormon nie występuje, a chorym do życia niezbędne jest regularne podawanie go z zewnątrz.

Tak jak w przypadku innych chorób z autoagresji, trudno o jednoznaczne określenie czynników, które powodują rozwój cukrzycy typu 1. Przypuszcza się, że składają się na nie czynniki dziedziczne oraz środowiskowe, które uzupełniają pewne genetyczne predyspozycje. Mogą one inicjować chorobę, a zapobieganie im może zmniejszyć ryzyko rozwoju lub go opóźnić. Ten rodzaj cukrzycy częściej dotyka dzieci i osoby młode, dlatego w grupach ryzyka ważne jest zachowanie prewencji w zakresie: odpowiedniego żywienia i regularnej aktywności fizycznej, unikania infekcji wirusowych, suplementowania witaminy D i karmienia piersią w niemowlęctwie.

Cukrzyca typu 2 – przyczyny

Cukrzyca insulinoniezależna to najczęściej występujący typ cukrzycy na świecie. Lepiej znane są też mechanizmy, które odpowiadają za jej rozwój. Wyróżnia się dwie przyczyny cukrzycy typu 2. Pierwsza ma związek z zaburzeniem wydzielania insuliny przez trzustkę, co związane jest z czynnikami genetycznymi. Drugą przyczyną jest insulinooporność, czyli stan, w którym komórki organizmu są oporne na działanie insuliny, co zaburza mechanizmy regulowania poziomu cukru we krwi. Za główne czynniki powodujące rozwój insulinooporności określa się podłoże genetyczne i otyłość.

Mówiąc prościej – w rozwoju cukrzycy typu 2 biorą udział czynniki dziedziczne (na które nie mamy wpływu, ale mając ich świadomość możemy stosować profilaktykę) oraz środowiskowe, w tym przede wszystkim otyłość, zwłaszcza brzuszna, która jest przyczyną modyfikowalną. Mimo że to choroba dziedziczna, to jest to rodzaj cukrzycy nabytej - mamy wpływ na zachorowanie. Prowadząc odpowiedni tryb życia, możemy uniknąć lub opóźnić jej rozwój. Zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna, utrzymywanie prawidłowej masy ciała i unikanie palenia tytoniu to sposoby zapobiegania lub opóźniania wystąpienia cukrzycy typu 2.

Objawy cukrzycy u dorosłych wynikające z podwyższonego cukru to przede wszystkim:

• częste oddawanie moczu
• wzmożone pragnienie
• odwodnienie i związana z nią suchość skóry i błon śluzowych
• objawy skórne: świąd, nadmierne rogowacenie, podrażnienie, pękanie, podatność na ropne infekcje
• senność, osłabienie, zmęczenie
• bóle głowy, problemy z koncentracją
• częstsze infekcje układu moczowo-płciowego
• trudności z prawidłowym widzeniem (np. rozmyty i niewyraźny obraz)
• przewlekłe choroby przyzębia.

Cukrzyca typu 3 i inne cukrzyce wtórne – jakie mają przyczyny?

To grupa chorób, w których dochodzi do zaburzenia funkcjonowania trzustki, co skutkuje nieprawidłowym wydzielaniem przez nią insuliny. Cukrzyca typu 3 rozwija się pod wpływem różnych chorób, w tym zaburzeń hormonalnych, zażywanych leków (np. sterydów, hormonów, litu, opiatów) lub narastającej insulinooporności. Cukrzyce wtórne mogą być następstwem:

• ostrego zapalenia trzustki
• nowotworu trzustki
• mechanicznego uszkodzenia lub usunięcia fragmentu trzustki
• nadczynności tarczycy
• zespołu Cushinga
• hemochromatozy
• mukowiscydozy.

Otyłość i zła dieta jako przyczyny cukrzycy

Otyłość, związana z nadmiernym gromadzeniem tkanki tłuszczowej, jest głównym czynnikiem środowiskowym wpływającym na rozwój cukrzycy typu 2. Jednak nawet mając dziedziczne predyspozycje, możemy uniknąć zachorowania na cukrzycę. Decydujące znaczenie ma tu stosowana dieta, nawyki żywieniowe, tempo życia i regularna aktywność fizyczna. Utrzymanie prawidłowej masy ciała, planowanie posiłków według zapotrzebowania kalorycznego i wybieranie świeżej, różnorodnej i nieprzetworzonej żywności pozwalają zapobiec gromadzeniu się nadprogramowych kilogramów, a tym samym są skutecznymi sposobami na uniknięcie otyłości.

Ryzyko cukrzycy a catering dietetyczny – Opole

Otyłość często wynika ze zbyt szybkiego tempa życia, braku czasu na samodzielne przygotowanie zdrowych i zrównoważonych posiłków, sięgania po żywność fast-foodową i wysoko przetworzoną – szybką i łatwo dostępną. Rozwiązaniem tego problemu może być oddanie swojego sposobu żywienia w ręce specjalistów.

Dla osób z grupy ryzyka rozwoju otyłości dobrym pomysłem jest catering dietetyczny, dopasowany do stanu zdrowia i zapotrzebowania kalorycznego. Specjalistyczna dieta pudełkowa dostępna w Opolu i innych miastach pozwala na zdrowe odżywianie, dostarczenie organizmowi tylu składników odżywczych, ile potrzebuje, dostosowanie posiłków do poziomu metabolizmu, wieku, płci i poziomu aktywności fizycznej. Wszystkie te czynniki składają się na skuteczne zapobieganie rozwojowi otyłości, a w dalszej perspektywie także cukrzycy.

Z kolei dla osób zmagających się z insulinoopornością oraz cukrzycą typu II polecana jest dieta pudełkowa Anny Lewandowskiej, na którą składają się posiłki z niskim indeksem glikemicznym. Są skomponowane w taki sposób, aby stabilizować poziom cukru we krwi, bez dokuczliwych spadków energii w ciągu dnia. Dzięki temu nawet osoby z cukrzycą mogą zadbać o zdrowe i różnorodne odżywianie, bez względu na tempo i prowadzony styl życia.

Źródła:
• Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023, Diabetologia Praktyczna vol.3, 2023.
• Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, Cukrzyca – w liczbach. Czy powinniśmy się bać?, dostęp online [08.03.2024]: https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/cukrzyca-w-liczbach-czy-powinnismy-sie-bac/
• WHO, Diabetes, 2023.04.05, dostęp online: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/diabetes [08.03.2024]
• Barnett R., Type 1 diabetes, Lancet nr 391 (10117) 2018.
• Medycyna Praktyczna (mp.pl), Cukrzyca typu 2, dostęp online [08.03.2024]: https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/typ2/65891,cukrzyca-typu-2
• Hart PA., Bellin MD, Andersen DK., et al., Type 3c (pancreatogenic) diabetes mellitus secondary to chronic pancreatitis and pancreatic cancer, Lancet Gastroenterol Hepatol., 2016; 1(3): 226-237