Renta rodzinna z ZUS. Ile wynosi i komu przysługuje? Czy pobierający rentę rodzinną może dorabiać? Jaka jest wysokość renty rodzinnej?

Komu przysługuje renta rodzinna?

Renta rodzinna przysługuje bliskim zmarłego, jeśli był on emerytem, rencistą lub spełniał warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń, albo pobierał zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne.

Rentę rodzinną mogą otrzymać m.in.:

• dzieci ubezpieczonego zmarłego,
• dzieci jego małżonka przysposobione.

Prawo do renty rodzinnej mają również:

• wnuki,
• rodzeństwo i inne dzieci przyjęte na wychowanie (przed osiągnięciem przez nie pełnoletności), co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego, chyba, że była ona skutkiem wypadku.

Rentę dostaną jednak tylko wówczas, jeśli nie otrzymują jej po rodzicach albo ci ostatni nie są w stanie ich utrzymać. Prawo to będą miały także wtedy, gdy zmarły lub jego małżonek zostali ustanowieni ich opiekunami prawnymi.

Do renty rodzinnej mają prawo członkowie rodziny osoby, która w chwili śmierci:

• miała ustalone prawo do emerytury, w tym emerytury pomostowej, albo spełniała warunki do jej uzyskania;
• miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, albo spełniała warunki do jej uzyskania;
• pobierała zasiłek przedemerytalny;
• pobierała świadczenie przedemerytalne;
• pobierała nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.

Przy ocenie prawa do renty ZUS przyjmuje, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Do renty rodzinnej mają prawo:

• Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione:
  - do ukończenia 16 lat;
  - jeśli się uczą – do ukończenia 25 lat (jeżeli dziecko ukończyło 25 lat na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty przedłużamy do zakończenia tego roku studiów);
  - bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 lat lub w przypadku kontynuowania nauki w szkole przed ukończeniem 25 lat.
• Wnuki i rodzeństwo – przyjęte co najmniej na rok przed śmiercią na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności.
• Inne dzieci – przyjęte co najmniej na rok przed śmiercią na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, z wyjątkiem dzieci które były wychowywane i utrzymywane w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka.
• Małżonek (wdowa lub wdowiec), który do dnia śmierci pozostawał we wspólności małżeńskiej, jeżeli:
  - w chwili śmierci małżonka miał skończone 50 lat lub był niezdolny do pracy; albo
  - wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku, które nie ukończyło 16 lat, a jeśli uczy się w szkole - 18 lat;
  - sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy i do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej;
  - ukończył 50 lat lub stał się niezdolny do pracy już po śmierci współmałżonka, lecz nie później niż 5 lat od jego śmierci albo od zaprzestania wychowywania dzieci.
• Owdowiała osoba, która nie spełnia tych warunków i nie ma źródła utrzymania, ma prawo do renty rodzinnej:
  - przez rok od śmierci współmałżonka;
  - przez okres uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu kwalifikującym do wykonywania pracy zarobkowej – nie dłużej niż przez 2 lata od śmierci współmałżonka.
• Małżonka lub małżonek rozwiedziony albo wdowa lub wdowiec, którzy w chwili śmierci współmałżonka nie pozostawali z nim we wspólności małżeńskiej, mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli - oprócz spełnienia wymienionych warunków - mieli w dniu śmierci współmałżonka prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.
• Prawo do renty ma również małżonka rozwiedziona lub pozostająca w separacji, jeśli udowodni, że bezpośrednio przed śmiercią współmałżonka otrzymywała od niego alimenty na podstawie porozumienia między rozwiedzionymi/separowanymi (nie dotyczy to mężczyzny).
• Rodzice, jeżeli:

• spełniają warunki takie jak dla wdowy/ wdowca (odnośnie wieku, wychowywania dzieci lub niezdolności do pracy);
• zmarły ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania.

Ile wynosi renta rodzinna

Renta rodzinna wynosi:

• 85 proc. świadczenia zmarłego – jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest jedna osoba;
• 90 proc. świadczenia zmarłego – jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są dwie osoby;
• 95 proc. świadczenia zmarłego – jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są trzy osoby lub więcej.

60 Sekund Biznesu: Potrzebny jest kompleksowy plan demograficzny

ZUS bada uprawnienia zmarłego do wszystkich świadczeń emerytalno-rentowych, do jakich mógł mieć prawo w chwili śmierci. Ustala rentę rodzinną po świadczeniu w najkorzystniejszej wysokości. Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która – w razie konieczności – dzielona jest po równo między uprawnionych.

Renta rodzinna nie może być niższa niż kwota najniższej renty rodzinnej. Jeśli obliczona renta jest niższa niż najniższe świadczenie, to łączna kwota renty dla wszystkich uprawnionych jest podwyższana do najniższej renty rodzinnej. Renta jest co roku podwyższana (waloryzowana). Jeśli pobierasz rentę rodzinną, a Twoi rodzice nie żyją, możesz otrzymać dodatek dla sieroty zupełnej.

Od kiedy i jak wypłacana jest renta rodzinna

Rentę rodzinną uprawniony otrzymuje od dnia powstania prawa do niej, nie wcześniej niż od miesiąca, w którym złożył wniosek o rentę.

Jeśli wniosek został złożony:

• w miesiącu, w którym zmarła osoba, po której przysługuje mu renta,
• w następnym miesiącu, to rentę rodzinną otrzyma od dnia śmierci tej osoby – pod warunkiem, że już wtedy spełniał warunki do przyznania renty.

Renta wypłacana jest na dwa sposoby:

• za pośrednictwem poczty;
• na rachunek w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej.

Jeśli uprawniona do pobierania renty rodzinnej osoba mieszka za granicą, na jej wniosek rentę rodzinną można wypłacać:
osobie zamieszkałej w Polsce, która zostanie upoważniona do odbioru świadczenia;
na jej rachunek bankowy w Polsce.

Renta rodzinna a praca

Osoby pobierające rentę rodzinną i równocześnie osiągające przychód z tytułu zatrudnienia albo innej działalności, która podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, powinny liczyć się z zawieszeniem lub zmniejszeniem renty rodzinnej.

Zawieszenie renty rodzinnej następuje, jeśli przychód osoby pobierającej rentę rodzinną przekroczy 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (Ogłaszane jest przez Główny Urząd Statystyczny i stanowi m.in. podstawę do obliczenia składek na ubezpieczenie przedsiębiorców).

Jeśli natomiast przychód pobierającego rentę rodzinna będzie wyższy niż 70 proc. przeciętnego wynagrodzenia, ale nie przekroczy 130 proc. tego wynagrodzenia, rentę rodzinną zmniejszymy o kwotę przekroczenia, nie więcej jednak niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia.

Jeżeli przychód osiągany przez świadczeniobiorcę przekroczy 70 proc. przeciętnego wynagrodzenia, ale nie będzie wyższy niż 130 proc. przeciętnego wynagrodzenia, renta rodzinna dla jednej osoby zostanie zmniejszona o kwotę przekroczenia, jednak nie więcej niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia (ustalaną przy kolejnych waloryzacjach).

Renta rodzinna a nauka i studia

Maturzyści pobierający rentę rodzinną po zmarłym rodzicu, którzy planują kontynuowanie nauki w szkole policealnej lub na wyższej uczelni, powinni pamiętać o złożeniu wniosku. Jeżeli tego nie zrobią – ryzykują, że świadczenie nie zostanie wypłacone.

Uczniowie, którzy po śmierci rodzica otrzymują rentę rodzinną często nie wiedzą lub zapominają, że powinni dostarczyć do ZUS zaświadczenie zarówno o tym, że kontynuują naukę jak i w razie jej przerwania.

Renta rodzinna jest wypłacana w czasie roku szkolnego oraz w trakcie wakacji.

Uczniowie szkół ponadpodstawowych rentę dostają co miesiąc do końca sierpnia, a studenci do końca września danego roku akademickiego.

W przypadku uczniów i studentów, którzy zgodnie z programem i regulaminem studiów kończą naukę w innych miesiącach niż czerwiec, wypłata renty jest wstrzymywana od miesiąca następnego po miesiącu, w którym dana osoba zakończyła naukę. Warto zatem przedłożyć zaświadczenie o programowym toku nauki.

W takiej sytuacji ZUS wypłaca rentę przez cały ten okres. Może to jednak weryfikować, występując do szkoły czy uczelni z prośbą o potwierdzenie statusu ucznia bądź studenta.

Aby mieć pewność, że renta rodzinna będzie wypłacana bez przerwy, należy najpóźniej w ciągu miesiąca od ostatniej wypłaty złożyć w Zakładzie wniosek o jej kontynuowanie. Niezbędne do tego jest aktualne zaświadczenie ze szkoły lub uczelni.

Zaświadczenie o kontynuowaniu edukacji i sam wniosek dobrze jest złożyć z wyprzedzeniem. To pozwoli na wypłacenie świadczenia uczniom już w wrześniu, a studentom w październiku. Spóźnienie może niestety spowodować utratę wypłaty renty.

Jeżeli student wymagane dokumenty dostarczy dopiero pod koniec października – za ten miesiąc dostanie jeszcze rentę. Jeśli jednak spóźni się z wnioskiem o cały miesiąc i złoży go dopiero w listopadzie, wówczas renta rodzinna za październik przepadnie.

ZUS przypomina uczniom kończącym obecnie szkołę średnią i zamierzającym studiować, że aby uniknąć zawieszenia wypłaty renty za wrzesień, decyzję o tym, że dostali się na studia powinni dostarczyć najpóźniej do końca września. Zaświadczenie potwierdzające status studenta mogą przedłożyć na początku roku akademickiego, czyli w październiku.

Każdy kto jest uprawniony do renty rodzinnej, a zdecyduje się przerwać naukę w trakcie roku szkolnego lub na studiach ma obowiązek zawiadomić o tym ZUS. Zakład przestaje wtedy wypłacać świadczenie. Informacja o tym obowiązku i skutkach jego niedopełnienia znajduje się w decyzji o przyznaniu renty. Jeżeli tego nie zrobi będzie musiał oddać nienależnie otrzymaną rentę wraz z odsetkami.

Rentę rodzinną wypłaca ZUS dzieciom zmarłego, do momentu skończenia przez nie 16 lat. Jeśli jednak dziecko nadal się kształci, będzie dostawało rentę aż do zakończenia nauki, lecz nie dłużej niż do ukończenia 25. roku życia. Chyba, że urodziny te przypadają w trakcie ostatniego roku studiów – wówczas świadczenie można jeszcze pobierać do końca roku akademickiego. Wszystkim uprawnionym przysługuje jedna łączna renta rodzinna.

W Polsce do renty rodzinnej z ZUS uprawnionych jest ponad 1,3 mln osób, z czego tylko 150 tysięcy to mężczyźni.

Renta rodzinna. Przykłady, komu przysługuje i w jakiej wysokości

1. Pan Jan pobiera rentę rodzinną po żonie, która zmarła rok temu. W grudniu tego roku osiągnie odpowiedni wiek, by przejść na własne świadczenie. Czy w tej sytuacji przysługuje mu renta rodzinna po żonie i jednocześnie emerytura?

   ZUS odpowiada, że oba świadczenia przysługują w ramach przepisów ustawy emerytalnej. W tym przypadku ZUS ma do czynienia ze zbiegiem u jednej osoby prawa do kilku świadczeń. W takiej sytuacji wypłaca się jedno z tych świadczeń - wyższe lub wybrane przez uprawnionego.

2. Pani Krystyna chce złożyć wniosek o rentę rodzinną po zmarłym mężu. Posiada skrócony odpis aktu małżeństwa sprzed 10 lat. Czy może przedstawić ten dokument?

   ZUS wyjaśnia, że wnioskując o rentę rodzinną pani Krystyna może przedłożyć skrócony odpis aktu małżeństwa wydany 10 lat temu. Od wdowy ubiegającej się o rentę rodzinną ustawodawca wymaga przedłożenia dokumentu stwierdzającego zawarcie związku małżeństwa. Może to być odpis skrócony aktu małżeństwa lub odpis zupełny aktu małżeństwa. Przepisy nie uzależniają prawa do renty rodzinnej od złożenia aktualnie sporządzonego odpisu aktu stanu cywilnego. Należy jednak pamiętać, że gdyby dane podane w nim uległy zmianie, a wnioskujący je zataił, to musi liczyć się z konsekwencjami i poniesieniem odpowiedzialności. Rezultatem w takiej sytuacji będzie konieczność zwrotu nienależnie pobranego świadczenia wraz z odsetkami.

   Dla ułatwienia postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe ZUS przygotował formularze druków dla potrzeb ubiegania się o nie. Warto z nich skorzystać, bo podane zostaną wtedy wszystkie dane niezbędne do rozpatrzenia wniosku.

3. Pani Elżbieta i jej mąż byli na emeryturach. Świadczenie męża było wyższe niż żony. Po śmierci małżonka kobieta zastanawia się czy nie powinna się biegać się o rentę rodzinną.

   ZUS informuje, że renta rodzinna dla jednej osoby uprawnionej wynosi 85 proc. świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu. Przy porównywalnej wysokości pobieranej przez panią Elżbietę i męża emerytur może się okazać, że renta rodzinna będzie niższa od pobieranego przez kobietę świadczenia. Jeśli jednak mąż miał znacznie wyższą emeryturę to warto jednak to sprawdzić. Tym bardziej, że wystąpienie o świadczenie i nabycie do niego uprawnień nie przesądza o jego wypłacie. W razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń (np. do renty rodzinnej i emerytury ZUS wypłaca tylko jedno z nich - wyższe lub wybrane przez zainteresowanego.

4. Pani Maria po śmierci męża złożyła wniosek o rentę rodzinną. Kobieta nigdy nie pracowała zawodowo. W przyszłym roku osiągnie powszechny wiek emerytalny, a dwoje dzieci obecnie studiuje. Jaka renta przysługuje jej i je dzieciom?

   ZUS wyjaśnia, że wszystkim uprawnionym członkom rodziny zmarłego przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która jest dzielona między uprawnionych w równych częściach. Jeśli uprawnione są trzy osoby - renta rodzinna jest równa 95 proc. świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu oczywiście do podziału. Jeżeli mąż pobierał rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy - będzie to 95 proc. jego świadczenia. Natomiast gdyby pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy - wysokość świadczenia zostałaby ustalona na nowo, tak jak dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy i ta kwota stanowiłaby podstawę ustalenia wysokości renty rodzinnej.