Mobbing w pracy. „Najgorsza jest milcząca zgoda na zachowanie mobbera”. Te zachowania w miejscu pracy powinny cię zaniepokoić

Jak wynika z Kodeksu pracy, mobbing to „działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko niemu, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu go, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie tej osoby, izolowanie jej lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników”.

Polska w 2004 roku przyjęła ustawę o ogólnym zakresie działań mających na celu zapobieganie dyskryminacji. Ponadto w wielu firmach w Polsce wprowadzono własne polityki antymobbingowe, które są zgodne z wymaganiami wynikającymi z dyrektywy UE i polskiego prawa.

Jednak problem nieodpowiednich zachowań na polskim rynku pracy wciąż występuje i często pozostaje tematem tabu. Pracownicy i pracowniczki doświadczający mobbingu lub będący jego świadkami wykazują obawy przed zgłaszaniem tego typu sytuacji i konsekwencjami takich zgłoszeń. Sytuacja może być jeszcze trudniejsza dla najmłodszego pokolenia, pracowników rozpoczynających karierę, dla których rozpoznanie mobbingu i przeciwdziałanie mu może być wyzwaniem, na które nie są gotowi.

– Nasze najnowsze badania pokazują, że 1/4 polskich pracowników doświadczyła nieodpowiednich zachowań w miejscu pracy, a co piąta osoba była ofiarą mobbingu. Częściej na takie sytuacje narażone są kobiety, choć to one odważniej niż mężczyźni zgłaszają problemy. Niepokojące jest to, że aż 65 proc. respondentów uważa, że złe traktowanie pracowników to poważny problem w naszym kraju – komentuje dla Strefy Biznesu Anna Goreń, specjalistka PR i CSR w Pracuj.pl.

Kobiety wyraźnie częściej (24 proc.) od mężczyzn (15 proc.) przyznają, że spotkały się z taką sytuacją. Jednocześnie respondenci i respondentki w podobnej skali deklarują, że byli świadkami mobbingu dotykającego ich współpracowników (12 proc. kobiet i 13 proc. mężczyzn) – wynika z badania Pracuj.pl. Najczęściej doświadczenie mobbingu deklaruje grupa pracowników w przedziale wiekowym 35-44. Z kolei pod kątem poziomu edukacji, to osoby z wyższym wykształceniem najczęściej spotykały się z działaniami mobbingowymi.

– Z obawy przed konsekwencjami w pracy, większość osób doświadczających mobbingu nie decyduje się zgłosić takiej sytuacji swoim przełożonym. Najczęściej wybieraną przez kobiety formą sprzeciwu wobec takiego traktowania jest „cichy protest”, czyli odejście z pracy bez zgłaszania sytuacji mobbingowej. Natomiast mężczyźni najczęściej „cicho godzą się” na takie traktowanie i nie zgłaszają tychże sytuacji swoim przełożonym – tłumaczy ekspertka.

Jak podaje Państwowa Inspekcja Pracy, w 2021 roku zgłoszono 2,8 tys. skarg związanych z działaniami mobbingowymi. Jednocześnie Główny Inspektorat Pracy wskazuje, że zgłoszenia anonimowe stanowią kilkanaście procent zgłoszeń w skali roku. Pracownicy obawiają się konsekwencji oraz utraty pracy, a skarga anonimowa jest dla nich jedną z metod pomocnych w rozwiązaniu problemu. Nie jest to jednak idealne rozwiązanie, bo identyfikacja osoby zgłaszającej w mniejszych firmach lub mniejszych zespołach również jest możliwa.

Co ciekawe, Goreń zwraca uwagę, że „młodsze pokolenia pracowników lepiej rozpoznają mobbing od swoich starszych kolegów, natomiast rzadziej podejmują działania przeciwko takim zachowaniom”. – Z tego powodu, w każdym miejscu pracy powinna istnieć odpowiednia polityka i komisja przeciwdziałania mobbingowi. Wprowadzenia takich firmowych zasad domaga się w szczególności młode pokolenie. Na taką potrzebę wskazuje 62 proc. najmłodszych uczestników rynku. 76 proc. respondentów podkreśla, że niezbędne jest szkolenie menedżerów w zakresie unikania zachowań mobbingowych – wymienia.

Eksperci Pracuj.pl podkreślają, że mobbing nie musi występować na linii pracodawca-pracownik i dodają, że rozróżniane są dwa rodzaje mobbingu.

– Pierwszy to mobbing pionowy, czyli sytuacja, w której mobber i ofiara znajdują się na różnych poziomach w hierarchii zatrudnienia, czyli gdy zjawisko dotyczy relacji między przełożonym a podwładnym – wyjaśniają. – Możliwe jest jednak także występowanie mobbingu poziomego, gdy obie strony są na tym samym poziomie w hierarchii zatrudnienia – dodają.

Kiedy mamy do czynienia z mobbingiem? Jak wyjaśniają, określenie tego może wydawać się trudne ze względu na „nieprecyzyjne definicje o uogólnionym charakterze”. Dlatego, jak podkreślają, sformułowali pewne wskazówki, które mogą pomóc w zidentyfikowaniu mobbingu w pracy.

Przesłanki sugerujące, że mamy do czynienia z taką formą nękania, to m.in.: niemożność określenia konkretnych i racjonalnych przyczyn negatywnego zachowania danej osoby wobec ofiary. Co ważne, działania mobbingowe cechuje także powtarzalność i występowanie w sposób ciągły przez dłuższy czas, a zdarzenia te mają podobny charakter. W konsekwencji mogą one doprowadzić do zaniżenia samooceny i rozstroju zdrowia pracownika, a nawet depresji.

– W sytuacji, kiedy młody pracownik doświadcza niepokojących zachowań ze strony drugiej osoby, nie powinien wkładać głowy w piasek czy bagatelizować sytuacji. Choć wiadomo, że to niełatwe. Powinien wyraźnie postawić granice i powiedzieć głośne „nie”, a więc dać wyraźny sygnał, że te konkretne zachowania są dla niego niewygodne i nie wyraża na nie swojej zgody. Najgorszym krokiem, który pracownik może zrobić, to milcząca zgoda na zachowanie mobbera. Poza tym, jeżeli dane zachowania budzą niepokój, powinien rozważyć poinformowanie o tym fakcie swojego przełożonego, czy nawet osoby bliskie, także po to, aby uzyskać wsparcie i nie zostać samemu z problemem – podsumowuje Katarzyna Łodygowska, założycielka konta @matka_prawnik.

Rewolucja w Kodeksie pracy. Będziemy pracowali krócej?