Pierwotny las na wyciągnięcie ręki

To jedno z nielicznych w Polsce nadleśnictwo, które na swoim terenie ma wszystkie gatunki lasów, poczynając od połaci lasów iglastych, sosnowych, świerkowych, a nawet jodłowych, po lasy liściaste złożone z litych dębin.

- Takie drzewostany, jak świetliste dąbrowy można określić jako unikatowe w skali kraju. Mówi się o nich, że są zbliżone do lasów pierwotnych – tłumaczy Michał Moskal, rzecznik prasowy Nadleśnictwa Brzeg i podleśniczy Leśnictwa Roszkowice.

Majestatyczne dęby stu, a nawet dwustuletnie rosną m.in. w kompleksie Przylesie. Drzewa są chronione w ramach rezerwatu o powierzchni około 25 ha.

Drewno od wieków, a nawet tysiącleci, jest pożądanym materiałem w budownictwie, przemyśle, gospodarstwie domowym. Jeszcze kilka dekad temu przy sadzeniu lasu kierowano się zasadą, że musi być dużo i w możliwie krótkim czasie.

- W czasach powojennych, należało szybko zalesić tereny zniszczone gospodarką wojenną. Wtedy nikt specjalnie nie zastanawiał się, jak to zrobić dobrze. Stąd powszechne dziś w naszych lasach monokultury – wyjaśnia Michał Moskal. - Sosna jest gatunkiem światłożądnym, dlatego bardzo szybko przyrasta. Podobny jest modrzew. Miąższość hektarowego 100-letniego lasu sosnowego jest dużo większa niż lasu dębowego, dlatego jeden gatunek wypierał drugi.

Duże połacie lasów sosnowych na terenie Nadleśnictwa Brzeg wymaga przebudowania. Takie działania prowadzone są przede wszystkim w leśnictwach Lubsza, Nowy Świat, Barucice. To teren Stobrawskiego Parku Krajobrazowego. Niektórych może oburzać gospodarka leśna tam prowadzona, ale – wbrew pozorom – działania leśników mają na celu właśnie ochronę przyrody.

Proces przebudowy lasu jest długotrwały. Zajmuje od 30 do nawet 50 lat.

- Wyobraźmy sobie 20-hektarowe połacie lasu sosnowego. Litej sośniny. To nie jest tak, że przychodzimy i wycinamy wszystkie drzewa na tym terenie i obsadzamy gatunkami liściastymi. Najpierw wykonuje się cięcie tak zwane gniazdowe, w którym wycina się około 30-40 arów lasu i sukcesywnie, co 5-10 lat, zasadza się kolejne drzewa liściaste. Sośnina zazwyczaj nie powinna przekraczać tam 20 proc. drzewostanu – mówi rzecznik Nadleśnictwa.

Dziś w pracach leśników ważną rolę odgrywa ekologia. - Musimy w rozważny sposób zaspokajać potrzeby przemysłu, ale też chronić przyrodę i udostępniać ją ludziom – przekonuje Michał Moskal.

Podejmowany jest cały szereg przedsięwzięć systemowych nakierowanych na ochronę przyrody. Na terenie nadleśnictwa Brzeg jest pięć rezerwatów przyrody. Największy z nich zajmuje obszar 76 ha. Spora część Nadleśnictwa leży w granicach Stobrawskiego Parku Krajobrazowego, utworzono także obszar chronionego krajobrazu. Ponadto w czterech miejscach wprowadzono ochronę w ramach programu Natura 2000. Utworzono kilka użytków ekologicznych, wiele drzew ma status pomnika przyrody.

Przewrócone drzewa również są potrzebne w lesie. Próchno wzbogaca leśną glebę. Stanowi też środowisko życia dla wielu zwierząt, roślin i grzybów. Dlatego leśnicy pozostawiają około 5 procent powalonych drzew.

W Nadleśnictwie można spotkać sporo gatunków chronionych. Występują tam rybołowy (w Polsce jest jedynie około 20-30 par), bieliki, bociany czarne, kanie rude i sóweczki.

Nadleśnictwo prowadzi Ośrodek Hodowli Zwierzyny. Inicjatywa realizowana jest przede wszystkim na terenie Leśnictwa Rogalice, ale również w innych leśnictwach. Poza terenami leśnymi OHZ zajmuje około 70 ha łąk.

– Te tereny utrzymujemy, kosimy, stawiamy paśniki, montujemy lizawki. Nasze działania zmierzają ku temu, aby stworzyć jak najlepsze warunki do życia dla dzikich zwierząt, co przekłada się na liczebność populacji. To przede wszystkim dziki, które bardzo mocno ucierpiały z powodu ASF. Poza tym wspieramy daniele, jelenie i sarny. Sporadycznie można spotkać u nas także łosie i wilki – mówi rzecznik Nadleśnictwa.

Miejsce stwarza również idealne warunki dla owadów.

- Ze względu na dużą liczbę wiekowych drzew, a więc również sporą ilość martwej materii organicznej, można u nas spotkać sporo największych polskich chrząszczy, jak jelonek rogacz i kozioróg dębosz – wymienia Michał Moskal. Z rezerwuaru martwego drewna chętnie korzystają także grzyby, m.in. ozorek dębowy i lakownica żółtawa.

Bogaty jest też świat roślin. Przykładowo w rezerwacie Barucice możemy spotkać rośliny będące pozostałością po zlodowaceniu. Naturalnie występują na samym południu Polski, głównie w Małopolsce. To m.in. jarzmianka większa, perłówka jednokwiatowa, czerniec gronkowy, żywiec dziewięciolistny i żywiec cebulkowy oraz storczyki.

Nadleśnictwo Brzeg czyni starania, aby „przybliżyć” las ludziom. Powstaje infrastruktura służąca turystom i ułatwiająca wypoczynek. Są trzy szlaki pieszo-rowerowe wytyczone przez leśników. Główny prowadzi z Lubszy do Rogalic. Oznaczony jest kolorem żółtym i mierzy 7 kilometrów długości. Poza tym jest wiele szlaków wytyczonych przez tereny leśne przez PTTK. Ponadto Nadleśnictwo przygotowuje parkingi i wiaty dla odwiedzających.

- Prowadzimy kontrolę tych miejsc. W naszym leśnictwie podjęliśmy decyzję, że po 15 latach służenia turystom wiaty należy wymienić na nowe. Teraz trwa ten proces – tłumaczy Michał Moskal.

Na terenie Nadleśnictwa wydzielono obszar w ramach programu „Zanocuj w lesie”, gdzie można w sposób legalny spędzić noc na łonie przyrody. Teren znajduje się w pobliżu uroczyska Lisie Łąki w Leśnictwie Lubsza i zajmuje około półtora tysiąca hektarów. Mapy, regulamin i inne informacje dotyczące programu znajdują się na stronie internetowej Nadleśnictwa.

Brzescy leśnicy dużo uwagi poświęcają także edukacji.

- Popularne są spacery z dziećmi. Oprowadzamy po lesie grupy uczniów i przedszkolaków. Pokazujemy i opowiadamy im o zachodzących procesach. Tłumaczymy, dlaczego jedno drzewo leży na ziemi i jest nieruszane, a inne rośnie, po czym jest ścinane. W gruncie rzeczy to są proste zagadnienia, łatwe do zrozumienia. Dlatego powinniśmy o nich mówić już od najmłodszy lat – przekonuje Michał Moskal.