Skąd się wzięło tylu Karaimów na Opolszczyźnie? To żart czy subiektywne poczucie przynależności narodowej?

Karaimi to jedna z mniejszości narodowych występujących w Polsce od czasów historycznych. Etnicznie wywodzą się z Turcji, ich język jest pokrewny z językiem tureckim. Nie są jednak muzułmanami, ich specyficzna religia wywodzi się z judaizmu.

Polscy Karaimi od 30 lat posiadają swój związek. Przed II wojną światową oficjalnie w granicach państwa polskiego było ich ok. 200. Ich stowarzyszenie szacuje, że obecnie jest ich w Polsce około stu osób, z rodzinami może kilkaset osób. Pochodzą z rodzin, które są dobrze znane w tym środowisku od pokoleń. W większości mieszkają przy wschodniej granicy Polski.

A tymczasem w Narodowym Spisie Powszechnym z roku 2011 karaimską przynależność narodową i etniczną zadeklarowało ok. 350 osób. W ostatnim spisie, przeprowadzonym w okresie pandemii w 2021 roku, taką przynależność narodowa i etniczną zadeklarowało dziesięć razy więcej mieszkańców – 3497 osób. W tej grupie 3185 osób zadeklarowało, że narodowość karaimska jest ich jedyną narodowością i nie czują się jednocześnie Polakami. 68 osób wpisało takie oświadczenie na terenie województwa opolskiego.

Posługiwanie się w domu rodzinnym językiem karaimskim zadeklarowało w spisie 16 osób w całej Polsce, tymczasem jest to język wymierający, używany nawet przez Karaimów tylko w liturgii. W Polsce jest jeden „native speaker” czyli osoba, która nauczyła się tego języka w domu.

- Według naszych danych tylu Karaimów nie ma na całym świecie – dziwiła się na ostatnim spotkaniu sejmowej Komisji Mniejszości Narodowych Mariola Apkowicz, prezes Związku Karaimów Polskich. – Mam swoją teorię, skąd to się wzięło. W okresie, kiedy prowadzony był spis powszechny w Internecie, w formie samospisu, nasze stowarzyszenie intensywnie promowało swój projekt kulturalny „Karaimska mapa muzyczna”. Części osób, które być może po raz pierwszy usłyszały słowo „Karaim”, to słowo się spodobało. Zamiast np. Eskimos wpisali Karaim.

Przedstawiciele GUS tłumaczą, ten niespodziewany wzrost bardzo subiektywnym podejściem do własnej tożsamości narodowej i etnicznej, którą mogła wykazać część osób. Ludzie mają prawo czuć się Niemcem czy Chińczykiem, bez względu na pochodzenie rodzinne i nikt nie może tego prawnie kwestionować. Faktem jest jednak, że w spisie powszechnym z roku 2021 po raz pierwszy wykorzystano Internet i tzw. samospis, dający pełne poczucie anonimowości i bezkarności.

Narodowy Spis Powszechni z 2021 roku pokazał, że ponad milion mieszkańców Polski deklaruje inną niż polska narodowość. Najwięcej – 596 tysięcy zadeklarowało narodowość śląską, 198 tysięcy kaszubskąa, a 144 tysięcy niemiecką (23,5 tysiąca wyłącznie niemiecką). Te największe mniejszości narodowe i etniczne zmniejszyły swoją liczebność wobec danych z roku 2011.

Bardzo zwiększyła się liczba Anglików, Francuzów, Irlandczyków, Holendrów, Włochów. Prawdopodobnie są to życiowi partnerzy Polaków i Polek, którzy w ostatnich latach wrócili z emigracji.