Edukacja niepokoi nie tylko mniejszość niemiecką

Wypełnienie czterodniowego sympozjum organizowanego przez Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej kwestiami edukacji mniejszościowej wynika nie tylko z faktu, iż sprawy nauczania, zwłaszcza dwujęzycznego, są wciąż jednym z priorytetów MN w Polsce i na Śląsku Opolskim.

Niezależnie od tego, że mniejszość z roku na rok powiększa krok po kroku swoją bazę edukacyjną, nie brak też powodów do niepokoju.

Przecież nadal zdecydowana większość uczniów z tego środowiska - jak 20 lat temu - uczy się przez 3 godziny w tygodniu niemieckiego jako języka mniejszości. To zbyt mało, aby dobrze poznać język, a zwłaszcza by wzmacniać mniejszościową tożsamość.
- Od kilku lat środowiska mniejszościowe w Polsce, nie tylko mniejszość niemiecka, zgłaszają potrzebę przedyskutowania tematyki edukacji mniejszościowej w Polsce - mówi dyrektor generalny DWPN Rafał Bartek. - Nie udało się przekonać ministerstwa edukacji, by to ono zorganizowało dużą konferencję na ten temat. Zapraszamy więc do refleksji i dyskusji podczas Seminarium Śląskiego w Kamieniu Śląskim.

Wśród spraw wymagających omówienia dyrektor DWP wymienia m.in. kwestię efektywności edukacji. Trzeba się zastanawiać, dlaczego mimo sporych pieniędzy, które są w systemie na ten cel, wciąż mała jest liczba szkół dwujęzycznych, a szkół z wykładowym językiem mniejszości - jeśli nie liczyć litewskiej szkoły w Puńsku działającej od czasów PRL-u - nie ma wcale.

Czy przyczyną stagnacji są opór rodziców czy niechęć dzieci? - będą się zastanawiać uczestnicy sympozjum. Czy niechęć bierze się z tego, że edukacja dwujęzyczna jest stosunkowo mało znana w Polsce? Jakie są bariery organizacyjne i prawne hamujące powstawanie szkół dwujęzycznych?

- Potrzebne są kadry nauczycieli gotowych dwujęzycznie uczyć różnych przedmiotów - dodaje Rafał Bartek - a uczelnie w Polsce takich kadr nie przygotowują. Jeszcze większym problemem organizacyjnym jest to, że jeśli szkoła wprowadzi minimum cztery przedmioty dwujęzyczne, a znajdzie się choćby jeden uczeń, którego rodzice życzą sobie nauczania wyłącznie po polsku, trzeba mu to zapewnić. To odstrasza dyrektorów i organy prowadzące.

Wreszcie problemem jest problem podręczników do nauczania niemieckiego jako języka mniejszości. Niemcy w Polsce są w szczególnie niekorzystnej sytuacji, są jedyną mniejszością, której członkowie sami muszą finansować zakup podręczników dla dzieci.

- W dodatku jesteśmy jedyna mniejszością - podkreśla Rafał Bartek - której język jest nauczany równolegle jako język obcy. Więc jeśli stworzymy podręcznik do nauczania niemieckiego jako języka mniejszości, musi on być znakomity. Inaczej nauczyciele i tak go - wobec ogromnej konkurencji na rynku księgarskim - nie wybiorą.

Środę, 24 września wypełnia temat: Edukacja mniejszościowa a normy prawne. W jego ramach zaplanowana jest m.in. dyskusja panelowa o relacjach teorii i praktyki nauczania oraz referaty o miejscu języków mniejszości w polskim ustawodawstwie i w świetle Europejskiej Karty Języków.

W czwartek, 24 września obrady będą się odbywać w czterech grupach tematycznych: 1. Czym jest dziedzictwo językowe danej mniejszości narodowej; 2. Rozwiązania prawne w zakresie ochrony języków mniejszości; 3. Dziedzictwo językowe Śląska - język niemiecki i polski w edukacji i w życiu religijnym; 4. Dobre praktyki pozaszkolnej edukacji mniejszościowej.

Kolejne cztery bloki zostaną omówione w piątek, 26 września: 1. Modele rozwoju edukacji mniejszościowej - od nauczania języka do nauczania w języku; 2. Problematyka związana z nauczaniem języka mniejszościowego w Polsce i Pozaszkolny kontakt z językiem; 3. Edukacja interkulturowa w szkolnictwie; 4. Aspekt socjologiczny nauczania języka mniejszości w Polsce.

Sobota, 27 września poświęcona zostanie roli podręczników w edukacji mniejszościowej mniejszości. Będzie okazja m.in., do porównania opolskiej i polskiej sytuacji związanej z podręcznikami do możliwości mniejszości na Węgrzech, w Chorwacji itp.

Szczególną wartością konferencji będzie z pewnością udział przedstawicieli różnych mniejszości żyjących w Polsce: m.in. ukraińskiej, litewskiej, białoruskiej, kaszubskiej, romskiej czy karaimskiej.

- Niestety, istnieje jeszcze w Polsce wiele nierozwiązanych kwestii w edukacji mniejszościowej - mówi Grzegorz Kuprianowicz z Towarzystwa Ukraińskiego. - Można je podzielić na dwie grupy. Pierwsza to problemy dotyczące wszystkich mniejszości, np. związane z przepisami wymagającymi doprecyzowania, brakiem podręczników i sposobem ich wydawania, stosunkiem społeczeństwa większościowego czy np. brakiem komórki w ministerstwie specjalizującej się w problematyce oświaty mniejszościowej.

Druga grupa problemów - to kwestie dotyczące poszczególnych mniejszości. Casus mniejszości ukraińskiej w Polsce jest szczególny, gdyż ze względu na doświadczenia historyczne warunki, w jakich nauczany jest język ukraiński jako język mniejszości są niezwykle zróżnicowane.

Skutkiem tego nauczanie języka ukraińskiego przybiera w poszczególnych regionach bardzo różnorodną formę - od szkół dwujęzycznych po niewielkie zespoły międzyszkolne czy międzyprzedszkolne. Wiele kwestii wciąż jest nierozwiązanych.

Ciekawie zapowiadają się też spotkania wieczorne. W środę w Kamieniu Ślaskim odbędzie się posiedzenie Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych. W czwartek o 19.00 zaplanowana jest prezentacja książki "Arcybiskup Nossol.

Radość jednania". W dyskusji uczestniczyć będą m.in. abp Alfons Nossol, emerytowany ordynariusz opolski i Wienfried Lipscher, teolog, działacz na rzecz polsko-niemieckiego pojednania i tłumacz książki oraz jej współautorzy Krzysztof Zyzik i Krzysztof Ogiolda (moderacja Rafał Bartek). W piątek o 19.00 spotkanie autorskie i prezentacja filmu: "Gloria&Exodus. Geschichte des Schlesiens Adels" w reżyserii Andrzeja Klamta i Rolanda Urbanczyka (moderacja Beata Woźniak).

Szczegółowy program i warunki uczestnictwa w seminarium dostępne są na www.haus.pl Zgłoszenia można nadsyłać do 19 września. Informacji udziela Patrycja Wiencek-Baron, tel. 77/402-51-05, e-mail: [email protected]

Seminarium wspomagają finansowo: polskie Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji oraz niemieckie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych.