Tuwim całował mnie w czoło

W Wierzbnej kuchenne smakołyki zamieniła na treściwe zupy z wkładką dla oborowych, polowych i traktorzystów. Część jej mieszkania to przybudówka - szybko, byle jak i tanio stawiana przez budowlańców z PGR. Tu pani Aniela pakowała do dużych termosów treściwe obiady dla pegeerowców w polu. Dzisiaj ta przybudówka to największe utrapienie pani Anieli. - Ciągle przecieka dach - skarży się 82-letnia kobieta.

Zakopane zostawiła dla tych ugorów i piasków pod Grodkowem.

Przybudówka tonie w kwiatach późnego lata. Ogród jedyny taki w okolicy, jaki mógłby wymarzyć sobie nawet Tuwim. A może taki miał w Aninie przy letnim domku... Ogrodu strzegą porcelitowe owczarki podhalańskie. Przypominają pani Anieli rodzinne strony.

- Do "Halamy" pan Julian Tuwim przyjeżdżał nawet kilka razy w roku, czekaliśmy na niego jak na kogoś bliskiego - sięga w przeszłość pani Aniela. - W "Halamie" na naszych oczach zmarł…

Wpadał do kuchni, gdzie już na piecu buzowały jego ulubione potrawy. - Witał się z naszym szefem, panem Stanisławem, a do mnie mówił: "z panienką po ojcowsku" i cmokał w czoło - wspomina pani Aniela, wtedy jedna z kucharek w pensjonacie ZAIKS-u w Zakopanem.

- Pytał o wszystko: o garnek, o piec. Taki znany i wielki poeta, a pytał o takie zwykłe sprawy - do dziś dziwi się pani Aniela.

Przystawał z portierem i chłopem, co niedaleko pensjonatu drwa rąbał, żeby przez chwilę pogwarzyć. - Był ciekaw ludzi i ich zwykłej pracy - dodaje. - Dla mnie wtedy był to starszy, elegancki pan, który nigdy nie minął człowieka obojętnie.

Krówki na borowinach

Pani Aniela znów wraca w przeszłość - koniec grudnia 1953 roku. Do sutereny, gdzie w kuchni, pośród dziewcząt, krzątała się wtedy 18-letnia Anielka. Wszędzie, aż po poddasze "Halamy" uwijały się pokojówki Tosia ze Stasią. - W pralni Bronia też nie miała lekko, bo przez kilka godzin wtedy się prało jedną zmianę pościeli - dodaje pani Aniela.

- Był koniec starego roku, sezon - nie brakowało roboty, gości się nazjeżdżało. Ale myśmy jak zwykle cieszyli się na przyjazd pana Tuwima - opowiada pani Aniela. - Pamiętał o wszystkich, pamiętał nasze imiona, przywoził upominki.

Po jego przyjeździe podano do stołu, półmisek dla pięciu osób. - Dla pani Stefanii, pięknej żony, dla ich 12-letniej córki z jej nianią - wylicza pani Aniela. - Starsze koleżanki pokojówki mówiły, że Ewa jest przybrana, ale Tuwimowie byli bardzo za nią.

Do stołu z Tuwimami zawsze siadał kierowca.

Choć to były ponure i biedne lata stalinowskie, goście mieli wszystko, co najlepsze.

- Jagnięcina, cielęcina, zawsze świeże mięso w kuchni - opowiada. - Zimą nie było z tym problemu, ale latem przechowywało się je w dużych beczkach z lodem. Jesienią robiłyśmy przystawki do tego mięsiwa: ogórki zielone zaparzane w słodkim syropie, żurawinę i w słodko-kwaśnej zalewie gruszki. To wszystko lądowało przy mięsnych półmiskach.
Szczególnie schodziły te przystawki pod koniec starego i na początku nowego roku.
No i lody, przysmak ze śmietanki zebranej z pachnącego mleka.

- Krowy specjalnie były wypasane na borowinach w lesie. Na różnych ziołach i aromatycznych trawach - wspomina. - Broń Boże kiszonka, bo to zmienia zapach mleka! - Dokładnie zbierałam śmietankę, żeby potem w kawie pani Tuwimowej oka maślane nie pływały, wszystkie panie jakoś były wyczulone na te oka w kawie - zaznacza. - Potem ze śmietanki kręciło się lody. Ile ja się tych lodów nakręciłam! Było takie urządzenie drewniane na korbkę. Najpierw kawałki lodu, potem śmietanę, żółtka, truskawki albo kakao. I się kręciło, aż do momentu, kiedy się miało wrażenie, że ręka odpada. Wtedy w pojemniku pojawiała się puchata góra lodów.

Smugi po krzyżu

27 grudnia 1953 w "Halamie" czekali z obiadem na pana Tuwima.

- Od kilku dni wiał halny, a Giewont spowijały czarne chmury - wspomina pani Aniela.
To zła pogoda dla wszystkich, szczególnie daje się we znaki sercowcom.

- Raz mi powiedzieli, że pan Tuwim jest nad Morskim Okiem, że na obiedzie będzie za jakieś półtorej godziny - wspomina pani Aniela. - Potem jeszcze raz przekładali porę obiadu, na szesnastą. Aż przyszedł, nie jadł, tylko zaraz poszedł do siebie na górę.
Źle wyglądał. Szef pensjonatu dał mu jakieś krople, ale w końcu wezwał do pana Tuwima pogotowie - opowiada. - Po kilkunastu minutach wszyscyśmy weszli do jego pokoju. Jakby spał, ale tak dziwnie. Jedna ręka i noga opadały mu z łóżka. Czuwała przy nim pani Tuwimowa z córką. Nie płakały…

W "Halamie" zmarł na zawał. Anewryzm serca - tak brzmiała oficjalna przyczyna zgonu.
Przy zmarłym czuwali pracownicy "Halamy".

- Z tyłu stała Tosia, Bronia, Stasia i inni. Wszyscy po nim płakali - podkreśla. - Któraś potem powiedziała, że umarł nienawrócony i trzeba było, kiedy spał, po katolicku pana Tuwima ochrzcić. A ja im na to, że taki chrzest to nic by nie znaczył. Był dobry, a to dla Pana Boga pewnie najwięcej znaczy.

Już na schodach ktoś z zakładu pogrzebowego pytał jednego z literatów: - Pan znał poetę? Bo nie mam kogo spytać, jakiego wyznania był Tuwim. Mam trumnę tylko z krzyżem i Chrystusem. Nie wiem, czy mam zostawić Chrystusa…

- Też nie wiem - odpowiedział literat.

Na świerkowym wieku trumny, w której złożono ciało, zostały dwie skrzyżowane, wyblakłe smugi po usunięciu krzyża.

- Miał być w "Halamie" dwa tygodnie, a był zaledwie kilka dni - zamyśla się nad przeznaczeniem pani Aniela. - A trumnę przewieźli z Zakopanego do Krakowa, dalej samolotem, żeby go w Warszawie na cmentarzu Powązkowskim pochować.

Na zachodzie miał być raj

W ogrodzie pani Anieli, który do jesieni tonie w kwiatach, siedzą kobiety. Wspominają, jak kiedyś cała wieś zbierała się u niej na oglądanie "Bonanzy".

- Do Zakopanego ciągnie mnie coraz mniej, bo przecież tu mam grób męża - tłumaczy Aniela. - A dzieci moje rodziły się już tutaj, na zachodzie. Dwoje najstarszych urodziło się pod Zgorzelcem, blisko granicy na Odrze i Nysie. Wtedy dawali po siedemset złotych każdemu, kto chciał się osiedlić. Mówili nam, że tam dużo lepiej niż w naszych stronach, gdzie same chaty słomą kryte. Że na każdego czekają domy.

Potem stolarza potrzebował kombinat PGR z Grodkowa.

- Potrzebowała go też stacja doświadczalna uprawy roślin w Krakowie, tyle że tam mieszkanie dawali za kilka miesięcy, a na Opolszczyźnie od ręki - dodaje pani Aniela.
Wysiedli z pociągu, a ona nie mogła się nadziwić, jak na takich kamienistych piaskach cokolwiek rośnie.

- Ty się lepiej nie dziw, bo na takim samym będziesz gospodarzyć - ktoś mi z boku podpowiadał. - I tak było, chociaż pracowałam w kuchni, to przy ogrodzie albo burakach nieraz się namęczyłam.

Mąż pani Anieli jeździł na traktorze albo pracował w stolarni. A w ramach funduszu socjalnego jeździli na wycieczki z PGR-u do Warszawy, nad morze i do Zakopanego.
Koleżanki tylko się dziwiły i pytały: - Co cię, Anielka, podkusiło? Trzeba było Warszawy albo Zakopanego się trzymać. Tego lepszego świata.

- Ach tam - wzdycha pani Aniela i macha ręką. - Tutaj też dobrze. Nie ma co żałować. Bo kto to wie, gdzie ten lepszy świat? Ale na pewno się cieszę, że poznałam pana Tuwima.