Sześć lat temu zostali wyrzuceni z TSKN. Czy wrócą w szeregi Mniejszości Niemieckiej?

Sześć-siedem lat temu opuszczali Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców z wilczym biletem i z piętnem szkodników. Dziś lider Towarzystwa zaprasza ich raz jeszcze w szeregi. Reagują różnie. Najbardziej jednoznacznie Bernard Sojka, niegdyś członek założyciel i wicelider Towarzystwa - choć prywatnie pogodzony z Henrykiem Krollem - ani myśli o tym, by angażować się na nowo w sprawy TSKN. Jest zdania, że dwa razy do tej samej rzeki się nie wchodzi. Zarzuca opolskim Niemcom brak ducha wspólnoty i indywidualności zdolnych do kierowania TSKN-em.

- Rasch chce dobrze, a Bernard Gaida to bardzo mądry chłopak, tylko że to o wiele za mało - uważa Sojka. - Za dużo za to jest w zarządzie ludzi, którzy kiedyś nadskakiwali Krollowi, a dziś z takim samym zapałem kadzą Raschowi. A analitycznego myślenia ciągle brakuje. Nie widzę tam miejsca dla siebie.
Inni znani dysydenci, Joachim Czernek, były starosta krapkowicki, i Hubert Beier, nie wykluczają powrotu. Chcą się jednak najpierw rozmówić z zarządem na temat swojej nowej roli w TSKN.

- Widzę swoje miejsce w strukturach, szczegóły trzeba omówić - deklaruje Hubert Beier.
- Nie stawiam warunków ani nie oczekuję zaszczytów - mówi Joachim Czernek. - Kiedyś ofiarowałem Towarzystwu swoją wiedzę, czas i umiejętności. Jeśli znów mogą się one przydać, jestem gotów o tym rozmawiać.

Mogą wrócić choćby dziś
Jeśli bardziej i mniej znani dysydenci zdecydują się wrócić, procedura ich przywrócenia do Towarzystwa jest bardzo prosta. Wszystko dlatego, że statut TSKN w ogóle nie przewiduje takiej możliwości, że wydaleni mogą wstąpić drugi raz. A skoro tak, to - przynajmniej teoretycznie - wystarczy w każdej chwili zgłosić swój akces do jednego z kół DFK i zacząć na nowo wpłacać składki. I to wszystko. Pod warunkiem, że znajdzie się dodatkowo dobra wola - polityczna - władz TSKN i prywatna - samych zainteresowanych.

- To była i nadal jest wada naszego statutu - przyznaje Bruno Kosak, członek zarządu zarówno w chwili wyrzucania Sojki, Czernka i Beiera, jak i dzisiaj - że w nim nie było żadnych kar pośrednich - upomnienia, nagany itp. Jak ktoś podpadł, można go było tylko usunąć za działalność na szkodę Towarzystwa. Drugim sposobem utraty członkostwa była już tylko śmierć.

Wszyscy dysydenci zostali więc w papierach wydaleni za to samo - działalność na szkodę, ale w praktyce każdego wyrzucano za co innego. Joachim Czernek nie zgodził się na udział przedstawiciela SLD w zarządzie powiatu lub przewodniczenie przez niego jednej z komisji. Lewica dostała w ten sposób pretekst, by nie zgodzić się na oddanie mniejszości funkcji marszałka. Zamiast Ryszarda Galli została nim Ewa Olszewska.

- Byliśmy wtedy na niego autentycznie wściekli - przyznaje Kosak. - A on pryncypialnie nie zgodził się, by władze TSKN wywierały na niego presję, i postawił na swoim.

- Beier został wydalony, bo w wyborach do sejmiku w 2002 roku wystartował z listy Ruchu Autonomii Śląska - przypomina sobie Jan Lenort, wówczas sekretarz TSKN. - Podczas spisu agitował na rzecz wpisywania narodowości śląskiej i oczerniał w mediach posła Krolla. Sojka przez całe lata bił w nasze Towarzystwo w różnych mediach i zarzucał nam nadużycia finansowe w prowadzeniu kampanii wyborczej, co nie miało pokrycia w rzeczywistości.

Strony sporu procesowały się ze sobą latami, z różnym skutkiem. Dziś każda z nich widzi tamte kontrowersje trochę inaczej.
- Nawet kasacja pana Beiera do Sądu Najwyższego przeciw nam została odrzucona - mówi Jan Lenort. - Mam na papierze opinię sądu, że sposób prowadzenia Towarzystwa przez Henryka Krolla był autokratyczny - replikuje Hubert Beier.

Wszyscy ich chcą
Żaden z głośnych dysydentów nie potrzebuje dziś TSKN jako trampoliny do osobistej kariery. Przez lata radzili sobie bez tej podpórki i zapewnili sobie pozycję osobistą i biznesową. Z drugiej strony, Towarzystwu - ze swoim doświadczeniem i autentycznie niemiecką świadomością - mogliby się przydać.
- O żadnej trampolinie nie ma co mówić - uważa Bernard Gaida, wiceszef TSKN. - Parafrazując Kennedy'ego, powiem: Nie pytaj, co Towarzystwo może zrobić dla ciebie, tylko co ty możesz dać Towarzystwu.
Po latach wokół powrotu dawnych działaczy do TSKN panuje zaskakująca zgoda. Za ich ponownym przyjęciem w szeregi są - co zrozumiałe - przedstawiciele nowej generacji we władzach mniejszości - Norbert Rasch czy Bernard Gaida. Ich powrót witają też z radością członkowie zarządu, którzy wtedy głosowali za ich usunięciem - Bernard Kus i Bruno Kosak.

- Te wydalenia to była przesada - przyznaje Kosak. - Nie wolno usuwać z organizacji za to, że ktoś ma inne poglądy. Trzeba uczciwie przyznać, że daliśmy się wtedy zmanipulować. Dlatego ja już prawie rok temu zaproponowałem na zarządzie, by zaprosić ich z powrotem. Cieszę się, że teraz jest to coraz bardziej prawdopodobne.
Przyjęciu wyrzuconych niegdyś działaczy nie sprzeciwiają się nawet Jan Lenort i Henryk Kroll.

- Nie mam nic przeciwko temu - mówi Kroll. - W TSKN nie podejmowało się decyzji jednoosobowych. Wykluczył ich zarząd, nie ja sam. Nie wiem, czy teraz wracający mogą się Towarzystwu przydać. Dla mnie to nie jest żadna sprawa.
- Każdy może wstępować do takiej organizacji, do jakiej chce - wtóruje mu Jan Lenort. - Zarząd nie ma w tej sprawie nic do gadania, więc i ja nie mam. Dlatego pan Rasch nie będzie mnie musiał w tej sprawie przekonywać. Nie sprzeciwiam się. Ale powrót jednego czy drugiego człowieka wiele nie zmieni. TSKN jest nadal organizacją masową.

To kto ich usunął?
Deklaracja Henryka Krolla wzbudziła w środowisku mniejszości spore zdziwienie. Czyżby po latach miało się okazać, że niewygodnych działaczy zarząd usunął z TSKN wbrew jego woli? - pytają ludzie. Przecież to właśnie były lider i Jan Lenort byli najgorętszymi zwolennikami ich wydalenia.

- Przyznaję, że głosowałem wtedy za ich usunięciem - mówi Bernard Kus. - Byłem wtedy przekonany, że to jest słuszne. Nie wypieram się. Ale byliśmy przecież do takiego głosowania przekonywani, i to dość apodyktycznie. Dlatego bardzo się słowom Henryka Krolla dziwię.

Zanim jeszcze nowi-starzy działacze znajdą się znów w Towarzystwie, trwa dyskusja o tym, co ich obecność przyniesie TSKN-owi. Nawet najwięksi optymiści nie spodziewają się chyba, że każdy z wracających automatycznie przyciągnie za sobą tłum nowych członków. Z drugiej strony, zmiana wizerunku TSKN, której zaproszenie jest częścią, może zachęcić do ponownego zaangażowania tych, których wprawdzie nikt z TSKN nie usuwał, ale odeszli sami, bez oficjalnych deklaracji i oddawania legitymacji. Po prostu zniechęceni przestawali płacić składki i - co jeszcze ważniejsze - angażować się w mniejszościową działalność.

Rasch samodzielny
Kiedy Norbert Rasch - nie uzgadniając tego z zarządem - ogłosił publicznie, że chce zaprosić dysydentów z powrotem, wzmocnił tym samym swoją pozycję samodzielnego lidera, zdolnego podejmować odważne decyzje bez oglądania się na poprzedników. Wrażenie to jeszcze się pogłębiło, gdy niemal w tym samym czasie zarząd nie wybrał Henryka Krolla delegatem na majowy zjazd Związku Niemieckich Stowarzyszeń, któremu - póki co - były poseł prezesuje. Ta ostatnia decyzja wywołała zresztą wśród niegdyś wyrzuconych bardzo różne oceny.
- Cieszę się, że go nie wybrano, to dowód na to, że Rasch umie konstruktywnie myśleć - uważa Hubert Beier.

- Taka decyzja w tym momencie jest błędem - ocenia Bernard Sojka. - Nie należy jednocześnie wystawiać kogoś w wyborach do europarlamentu i jednocześnie podcinać mu skrzydeł. Niestety, zarządowi zabrakło analitycznego myślenia.

Otwierając się na dawnych działaczy, TSKN pokazuje też, że chce zerwać z funkcjonowaniem na kształt partii politycznej.
- Trzeba porzucić dawne urazy, konflikty personalne i pseudopartyjne - uważa Bernard Gaida, wiceprzewodniczący TSKN. - Cała dyskusja o powrocie usuniętych jest tak naprawdę dyskusją o roli dialogu w Towarzystwie. Przecież nigdzie nie jest napisane, że wszyscy muszą się zgadzać ze sobą i mieć jedno zdanie na każdy temat. Gest usunięcia niektórych działaczy był tak naprawdę dowodem bezsilności. Brak dialogu prowadził do obustronnej porażki. Powrót może być dla obu stron sukcesem.